همه چیز درباره تقویت حافظه کودکان
آیا کودک شما هم هنگام انجام کاری که به بخاطر سپردن اطلاعات نیاز دارد؛ با مشکل مواجه می‌شود؟ مثلا وقتی مشغول درست کردن کیک هستید و از کودکتان می‌خواهید آرد و شکر را برای شما بیاورد؛ دست خالی برمی‌گردد و می‌گوید یادم رفته چه چیزی نیاز داشتید؟ پس لازم است برای کمک به او راهکارهایی برای تقویت حافظه کودکان را بیاموزید.
ضعف حافظه فعال می‌توانند در انجام وظایف ساده‌ای مشکل ایجاد کنند. حافظه فعال به نحوه نگهداری و کار با اطلاعاتی که حافظه کوتاه مدت ذخیره می‌کند اشاره دارد.
بچه‌ها برای یادگیری همیشه از حافظه فعال استفاده می‌کنند. حافظه فعال قوی در مواردی مانند دنبال کردن دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای یا حل یک مسئله ریاضی در ذهن شما لازم است. شما می‌توانید با استراتژی‌های ساده در زندگی روزمره، به رفع کاهش حافظه کودک خود کمک کنید.
ما در مقالات پیشین نورولند نیز راهکارهایی برای تقویت حافظه و مهارت کودک بطور مفصل ارائه کرده‌ایم. در این مقاله استراتژی‌های دیگری را عنوان می‌کنیم.
ساختار و اهمیت حافظه در کودکان
حافظه کودک به چند بخش تقسیم می‌شود:
- حافظه کوتاه مدت
- حافظه کاری یا حافظه فعال کودکان
- حافظه بلند مدت
حافظه کوتاه مدت به کودکان کمک می‌کند تا اطلاعات جدیدی را پردازش کنند. این اطلاعات به حافظه بلند مدت کودکان منتقل می‌شود. جایی که به او کمک می‌کند درک عمیق تری از یک موضوع داشته باشد. کودکانی که ضعف حافظه دارند معمولاً در سازماندهی اطلاعات و ایجاد درک معنی دار از یک موضوع مشکل دارند. این می‌تواند باعث شود که کودکان از کلاس عقب بمانند و با کشمکش‌های فراوانی روبه‌رو شوند. خبر خوب این است که تعدادی استراتژی حافظه برای کودکان وجود دارد. می‌توانید از آنها برای تقویت حافظه کودکان خود استفاده کنید.
حافظه استعدادی ذهنی برای ذخیره، حفظ و به یاد آوردن اطلاعات و تجربیات است. فرآیندهای موجود در حافظه شامل سه مرحله‌ی رمزگردانی، ذخیره‌سازی و بازیابی می‌شود.
در عمل تمام فعالیت‌های روزانه‌ی ما (صحبت‌کردن، فهمیدن، خواندن، ارتباط اجتماعی و …) وابسته به دریافت و ذخیره‌ی اطلاعات از محیط پیرامون ما می‌باشد. حافظه و یادگیری ما را قادر می‌سازد تا مهارت‌های تازه بیاموزیم و رفتارهای تازه در خود ایجاد کنیم. بدون توانایی دسترسی به تجربیات یا اطلاعات گذشته، ما قادر نخواهیم بود تا زبان مادری‌مان را درک کنیم، دوستان و اقوام خود را بشناسیم، راه خانه‌‌مان را بیابیم و یا حتی بند کفش‌مان را ببندیم!
نقش و اهمیت حافظه در پیشرفت تحصیلی و کارآمدی دانش‌آموزان نیز انکارناپذیر است. چرا که با یادگیری سه گانه‌های مهم آموزشی(خواندن، نوشتن و ریاضیات) پیوندی جدانشدنی دارد.
حافظه یکی از آسیب پذیرترین و حساس‌ترین فرایندهای ذهنی بشر است و بشدت تحت تأثیر شرایط زندگی فرد است. حافظهی ما به محض وجود کوچکترین مقادیر اضطراب، افسردگی، فشار روانی و… دچار آسیب می‌شود که این آسیب با توجه به میزان و شدت ناراحتی روانی فرد شدت می‌یابد. بنابراین برای حفظ کیفیت کارهایی که انجام میدهیم نیاز به یک حافظهی قوی داریم.
باید بدانید که مشکلات حافظه در کودکان مشکلی رایج است؛ اما علت فراموشی در کودکان چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟
25 راهکار طلایی تقویت حافظه کودکان
1. روی مهارت‌های تجسمی کودک کار کنید
کودکان را تشویق کنید تا تصویری از آنچه را که تازه خوانده یا شنیده‌اند در ذهن خود ایجاد کنند. یا به عنوان مثال، به کودکتان بگویید در ذهن خود میز عصرانه را برای پنج نفر حاضر کند. وقتی بچه‌ها در تجسم بهتر می‌شوند، می‌توانند آن تصویر را به خوبی توصیف کنند. این کار یکی‌از روش‌هایی است که به تقویت مهارت دیداری کودک از جمله حافظه دیداری او کمک خواهد کرد.
2. از فرزندتان بخواهید به شما بیاموزد
توانایی توضیح چگونگی انجام کاری شامل معنادار ساختن اطلاعات و پر کردن ذهنی کودکان است. شاید فرزند شما مهارتی را بیاموزد که شما در آن تخصصی ندارید، مانند نحوه دریبل زدن در بسکتبال. از کودک خود بخواهید این مهارت را به شما بیاموزد. معلمان با جفت کردن دانش آموزان در کلاس می‌توانند کار مشابهی با این انجام دهند. این ایده به کودکان امکان می‌دهد به جای انتظار برای فراخوانده شدن، با اطلاعاتی که دارند فعالیت و بازدهی مثبت داشته باشند.
3. بازی‌هایی را که از حافظه دیداری کودکان استفاده می‌کنند، امتحان کنید
بازیهای ساده‌ی زیادی وجود دارد که می‌تواند به کودکان کمک کند تا روی مهارت دیداری خود کار کنند. علاوه بر این می‌توانید چنین بازی و سرگرمی‌هایی را بیافرینید. مثلا یک صفحه مجله به کودکتان بدهید و از آنها بخواهید همه کلماتی که شامل حرف “ب” هستند را پیدا کنند. تابلو و بنرهای موجود در خیابان‌ها نیز می‌توانند بسیار سرگرم کننده باشند. حروف و اعداد موجود در پلاک خودروها نیز همینطور. بنابراین از تمامی المان‌های محیط اطرافتان کمک بگیرید تا به تقویت حافظه دیداری کودکتان کمک کنید. در ادامه چند بازی ساده دیگر را به تفصیل برایتان شرح میدهیم تا بیشتر با بازیهای تقویت حافظه کودکان آشنا شوید.
چند بازی برای تقویت حافظه دیداری:
- روی پشتم نقاشی بکش! از فرزندتان بخواهید با انگشتش چیزی روی کمرتان بکشد. بعد سعی بکنید متوجه شوید که چه چیزی کشیده است. حال نقش‌هایتان را عوض کنید. یعنی حالا شما روی کمرِ فرزندتان چیزی بکشید و از او بخواهید تا بگوید چه چیزی رسم کردید. سعی کنید با اشکال ساده (مثل دایره یا دیگر اشکال هندسی) شروع کنید و با پیشرفت کودک؛ اشکال پیجیده‌تری رسم کنید. در ضمن اگر فرزندتان خواندن و نوشتن بلد است می‌توانید به جای کشیدن یک شکل، حرف یا کلمه‌ای را روی کمرش بنویسید و از او بخواهید تا بگوید چه چیزی نوشته است.
- گل یا پوچ در برابرِ دیدگانِ کودک! یک تکه کاغذِ کوچکِ مچاله شده را بردارید و در مقابلِ دیدگانِ کودک آن را درونِ دستانتان جابجا کنید. بعد از اینکه چند ثانیه این کار را انجام دادید؛ از حرکت بایستید و از کودک بخواهید مشخص کند که در این لحظه کاغذ در کدام دستتان است. در این بازی اگر تعداد افراد بیشتر از یک نفر باشد؛ می‌توان چالش بیشتری برای کودک به وجود آورد زیرا با افزایش افراد، تعداد دست‌ها بیشتر شده و کودک باید به جای دو دست به چهار یا تعداد بیشتری دست دقت کند تا بتواند محلِ فعلی کاغذِ مچاله شده را تعقیب کند. راهکار دیگر برای افزایش چالش بازی این است که مدت زمانِ جابجایی و بازی با تکه کاغذ بین دستانتان را افزایش دهید.
- کارتِ حذف شده کدام است! برای تقویت حافظه کودک دبستانی تعدادی کارتِ متفاوت (مانند کارت‌های بازی UNO یا فلش کارت و یا حتی کارت‌هایی که خودتان آنها را با مدادرنگی کشیده‌اید) را در یک ردیف مقابل دیدگان کودک بر روی یک میز یا زمین قرار دهید. از کودک بخواهید خوب آنها را به خاطر بسپارد. حال از کودک بخواهید چشمانش را ببندد تا شما مکانِ کارت‌ها را بهم بزنید و یک کارت را حذف کنید. از کودک بخواهید چشمانش را باز کند و بگوید کدام کارت را حذف کرده‌اید.
- مکانِ کارتی که حذف شده را مشخص کن! در این بازی مشابه بازی بالا تعدادی کارت را روی یک میز میچینید و این بار از کودک می‌خواهید تا “مکانِ” قرارگیری هر کارت را نیز به خاطر بسپارد. بعد از به خاطر سپردن از او بخواهید تا چشمانش را ببندد و حالا شما مکانِ 2 یا چند کارت را جابجا کنید. سپس از کودک بخواهید چشمانش را باز کند و بگوید مکانِ کارت‌ها چه تغییری کرده است. این بازی از بازی بالا خیلی سخت‌تر است و ذهن کودک را با چالش بیشتری مواجه می‌کند. بنابراین ابتدا با 3 کارت شروع کنید و اگر کودک به خوبی از پسِ آن برآمد؛ تعداد کارت‌ها را بالاتر ببرید. توصیه می‌کنیم به عنوانِ مراحلِ خیلی پیچیده‌تر این بازی را با بازیِ فوق تلفیق کنید. یعنی در هر مرحله هم مکانِ قرارگیری کارت‌ها را تغییر دهید و هم یک یا چند کارت را حذف کنید و از کودک بخواهید آنها را مشخص کند.
توصیه می‌کنیم برای تقویت حافظه کودکان حتما بازی نورولند را دانلود کنید.
و دیگر بازی های تقویت حافظه کودکان را در مقاله بازی تقویت حافظه کودکان ببینید.
4. بازیهای کارتی قاعده‌مند انجام دهید
بازیهای کارتی ساده مانند Uno می‌توانند حافظه کاری را از دو طریق بهبود بخشند. اول اینکه بچه‌ها باید قوانین بازی را در ذهن خود داشته باشند. و دوم اینکه باید در هر لحظه به یاد داشته باشند که چه کارت‌هایی دارند و افراد دیگر کدام کارت‌ها را بازی کرده‌اند. در کل هربازی‌ای که نیاز به بخاطر سپاری و به خاطر آوردن دستورالعملی خاص دارد و مناسبِ سنِ فرزندتان نیز باشد؛ بسیار برای تقویت حافظه مفید است.
5. اطلاعات را به تکه‌های کوچک‌تر تبدیل کنید
تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا در نوشتن شماره تلفن‌ها و پلاک‌ها خط تیره درج می‌شود؟ زیرا به خاطر سپردن چند گروه کوچک از اعداد آسان تر از به خاطر آوردن یک رشته طولانی از اعداد است. این نکته را در ذهن خود بخاطر داشته باشید که باید به فرزند خود دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای بدهید. آنها را یک به یک بنویسید یا بگویید. همچنین می‌توانید از المان‌های گرافیکی برای تقسیم تکالیف به قطعات کوچک‌تر استفاده کنید. این کار به تقویت حافظه کودکان دبستانی کمک خواهد کرد.
6. تکالیف را چند حسی کنید
استفاده از چندین حس برای پردازش اطلاعات می‌تواند به حافظه فعال و حافظه طولانی مدت کمک کند. وظایف را یادداشت کنید تا کودک شما بتواند آنها را مشاهده کند. آنها را با صدای بلند بگویید تا کودک شما بتواند آنها را بشنود. وقتی در مورد کارهای خانوادگی که فرزندتان باید انجام دهد صحبت می‌کنید، در خانه قدم بزنید. استفاده از استراتژی‌های چند حسی می‌تواند به بچه‌ها کمک کند اطلاعات را به اندازه کافی در ذهن داشته باشند تا از آنها استفاده کنند.
7. به برقراری ارتباط کمک کنید
به کودک خود کمک کنید انجمن‌هایی ایجاد کند که جزئیات مختلف را به هم متصل کرده و باعث به یاد ماندنی‌تر شدن آنها شود. یک راه این است که علاقه کودک خود را به مطالب سرگرم کننده جلب کنید. یافتن راه‌هایی برای اتصال اطلاعات؛ به شکل گیری و بازیابی طولانی مدت کمک می‌کند.
8. تمرین باعث ماندگاری می‌شود
اطلاعات مریوط به هر یک از حواس در بخشی از مغز که مخصوص آن حس است، ذخیره می‌شود. با استفاده از فعالیت‌های حسی متعدد، این اطلاعات را مرور کنید تا شبکه‌های عصبی مختلف دانش را در مناطق مختلف مغز ذخیره کنند. اینگونه مغز کودکتان مسیرهای مختلفی را به سمت حافظه ذخیره شده ایجاد می‌کند، که باعث می‌شود بازیابی کارآمدتر شود. وقتی یک موردی غالباً فراخوانده می‌شود، این فعال شدن مدار عصبی مکرر باعث تقویت حافظه می شود. درست مانند تمرین عضلات.
9. خواب مناسب را فراموش نکنید
انتقال دهنده‌های عصبی پس از گذشت تنها ده دقیقه از انجام یک فعالیت، تخلیه می‌شوند. استراحت‌های کوتاه، وقفه‌های مغزی است که در آن به کودک کمک می‌شود فعالیت یادگیری را تغییر داده و اجازه دهد مواد شیمیایی مغز دوباره پر شود. تنها پس از چند دقیقه گذشت از یک استراحت کوتاه یا حرکت کششی؛ مغز شاداب شده و آماده ذخیره سازی جدید در حافظه خواهد بود.
10. الگو سازی را به فرزندتان بیاموزید
مغز یک ارگان است که مدام به دنبال الگو است. هنگامی که فرزندان شما روابط بین دانش جدید و قبلی را تشخیص می‌دهند، مغز آنها می‌تواند اطلاعات جدید را با دسته‌ای از دانش موجود برای ذخیره سازی طولانی مدت پیوند دهد. ساخت الگوهای شنیداری می‌توانند مانند دیگر روش‌های این مقاله به پرورش مهارت شنیداری کودکان منجر شود.
11. ارتباط بین اطلاعات را جدی بگیرید
مغز کمتر از یک دقیقه اطلاعات را در حافظه کوتاه مدت نگه می‌دارد، مگر اینکه با دانش قبلی ارتباط برقرار کند. دانش قبلی کودک خود را با یادآوری کارهایی که در خانواده انجام داده‌اید یا آموخته‌هایش در سایر موضوعات مربوط به اطلاعات جدید را فعال کنید. این کار به تقویت حافظه کودکان دبستانی کمک خواهد کرد.
نکته: علاوه بر این موارد پیشنهاد می‌کنیم بازی نورولند را نیز برای کودکتان دانلود کنید که شامل تمارین و بازیهای جذاب و مختلفی است که به تقویت حافظهی آنها کمک می‌کند.
12. فرزندتان را تشویق به پرسیدن سوال کنید
فهم یک موضوع اولین قدم برای به یاد آوردن مطالب است. تشویق فرزندتان به پرسیدن سؤال به اطمینان او در درک عمیق‌تر موضوع کمک می‌کند. این مساله به کودک کمک می‌کند مهارت های تفکر انتقادی و حل مسئله را در خود توسعه دهد.
13. آهنگ و قافیه بسازید
به کودک خود کمک کنید از اطلاعاتی که یاد می‌گیرد؛ قافیه، شعر یا آهنگ بسازد. مغز در به یاد آوردن موسیقی و الگوهای قافیه‌دار بسیار خوب عمل می‌کند. بنابراین استفاده از موسیقی یا قافیه‌ها می‌تواند به کودک شما کمک کند حافظه خود را بهبود بخشد.
14. یادگیری را برای فرزندتان هیجان انگیز کنید
با مراجعه به کتابخانه، برای بررسی کتاب یا فیلم در موضوعات مختلف، اشتیاق فرزند خود را در یادگیری بیشتر کنید. همچنین می‌توانید از یک موزه یا گالری هنری بازدید کنید. اگر فرزند شما به مطالبی که می‌آموزد علاقه مند باشد، یادآوری آنها در آینده برایش آسان تر خواهد بود.
15. اصرار به یادگیری فعال داشته باشید
با بحث و گفتگو در مورد موضوعات مختلف و پرسیدن نظر کودکتان در مورد مسائل مختلف، یادگیری قوی‌تری را در فرزندتان ایجاد کنید. این کار کودک را تشویق می‌کند تا اطلاعات را در ذهن خود به اندازه کافی طولانی نگه دارد تا بتواند به سؤالات مربوط به آن پاسخ دهد. این کار به تقویت حافظه کودکان دبستانی کمک خواهد کرد. بازی‌هایی که به تقویت حافظه شنیداری کودکان و بهبود مهارت شنیداری کودکان کمک می‌کنند؛ مستقیما بر یادگیری فعال موثر خواهند بود.
16. از المان‌های کمکی بصری استفاده کنید
کودک خود را تشویق کنید که از کمک‌های بصری استفاده کند تا اطلاعاتی را که اخیراً خوانده یا شنیده شده است به خاطر آورد. مثلا برای کودک فلش کارت‌هایی را ایجاد کنید که شامل کلمات یا تصاویر باشد.
17. کمک کنید تا کودک در مسائل مختلف، نمونه و مثالِ خودش را داشته باشد
هنگامی که کودک با ارتباط دادن مسائل به تجارب شخصی خود، نمونه‌های خاص خود را پیدا کند پردازش مطالب برایش ساده تر می‌شود. در نتیجه می‌تواند اطلاعات را با کیفیت بهتری به خاطر آورد.
18. نقشه‌های مغزی ایجاد کنید
نقشه‌ای از ایده‌ها و مسائل مختلف و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر ایجاد کنید. ایجاد ارتباط بین کلمات و مباحث به کودکان کمک می‌کند تا به طور فعال با مطالب درگیر شوند و درک عمیق‌تری در ان‌ها ایجاد شود که این بخش مهمی از حافظه است. این کار خصوصا به تقویت حافظه کودکان دبستانی کمک خواهد کرد
19.لیستی از کلید واژه‌ها برای هر موضوع تهیه کنید
لیستی از کلمات ایجاد کنید و از آن برای برقراری ارتباط بین موضوعات و مفاهیم مختلف استفاده کنید. هرچه این لیست‌ها مشخص‌تر باشند یادآوری فرزندتان آسان تر خواهد بود.
20. از کودکتان بخواهید به شما آموزش دهد
کودک را تشویق کنید تا اطلاعاتش را برای شما (یا خواهر و برادر یا یکی از دوستان) توضیح دهد. به خصوص مطالبی را که شما بلد هستید. اینگونه می‌توانید حافظهی او را به چالش بکشید و ببینید می‌تواند درست مطالب را به خاطر بیاورد یا خیر. پس از پایان کارش به عقب برگردید و هر یک از مطالبی را که فرزندتان درباره آن مطمئن نبود با هم بررسی کنید این روش خوبی برای تقویت حافظه کودک در سنین دبستان است.
21. کمک کنید تا کودک از همه‌ی حس‌هایش در یادگیری استفاده کند
با استفاده از حس بینایی، لامسه، شنوایی، چشایی و بویایی در یادگیری یک روش چند حسی داشته باشید. مثلا با صدای بلند بخوانید، مکالمه کنید و حتی از بوها استفاده کنید. این روش کمک می‌کند تا کودک با بیش از یک روش با مواد درگیر شود و ارتباطش با مواد آسان‌تر شود.
22. اطلاعات را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید
به خاطر سپردن یکباره‌ی حجم زیادی از اطلاعات کار سختی است. اما اگر مطالب را به بخش‌های کوچکتری تقسیم کنیم یادآوری آنها آسان می‌شود. با اصول و قواعد اولیه شروع کنید و درک را از آنجا در کودک شکل دهید. این کار به تقویت حافظه کودک دبستانی کمک خواهد کرد.
برای آشنایی با بازیهای متفاوت در این زمینه و تقویت دیگر مهارت‌های فرزندتان حتما به این صفحه اینستاگرام مراجعه کنید و بازیهای موبایلی تقویت حافظه کودکان را دست کم نگیرید.
23. نورولند را برای فرزندتان دانلود کنید!
یکی از بهترین و بهینه‌ترین راه‌ها برای داشتن یک حافظهی قوی، تقویت آن از دوران کودکی‌ست. علاوه بر اهمیتِ حافظه در امر یادگیری کودکان، تقویت کارکردهای اجرایی‌ای همچون حافظه که از پایه‌ای‌ترینِ کارکردهاست، تاثیرگذارتر است، و بسیار راحتتر در دوران بزرگسالی انجام می‌گیرد.
بازی موبایلی نورولند با تمرینات تقویت حافظهی خود، تلاش کرده تا با فراهم کردن محیطی مناسب سن و سال، روحیات و توانایی‌های کودکان به کمک مجموعه بازی‌هایی مفید، در عین سرگرم کردن به تقویت حافظه کودکان بپردازد.
برای آشنایی بیشتر و بهتر با این بازی به اینستاگرام نورولند مراجعه کنید.
24. تغذیه مناسب را دست کم نگیرید
حافظه یکی‌از عملکردهای مغز است و مغز برای اجرای صحیح این عملکرد نیاز به مواد مغذی دارد. بنابراین برای تقویت حافظه کودکان باید تغذیه آنها را بهبود بخشید.
25. فعالیت بدنی برای داشتن حافظه خوب ضروری است
فعالیت بدنی و ورزش به سلامت جسم و بهبود عملکرد مغز کمک می‌کند. پس کودک برای داشتن حافظه خوب باید به قدر کافی فعالیت کند.
پرسش و پاسخ
داشتن خواب مناسب، انجام تکالیف چندحسی، تمرینِ الگوسازی، تقویت تجسم کودک و…
نقاشی روی کمر، گل یا پوچ در برابر دیدگان کودک، مشخص کردنِ کارتِ حذف شده و…
منابع: psychologytoday و understood
[…] حافظه کودکان یکی از مهمترین قابلیت‌های مغز آن‌هاست. حافظه به شکلی بی‌وقفه و در هنگام انجام فعالیت‌های روزانه و حتی در خواب، فعالیت دارد. با توجه به اهمیت حافظه برای انجام فعالیت‌های روزانه و تحصیلی، تقویت حافظه کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بازی تقویت حافظه کودکان از ساده‌ترین راه‌های پرورش این مهارت مهم در کودکان است. […]