هر آنچه باید درباره تقویت حافظه فعال کودکان بدانید

حافظه فعال کودکان یکی‌از انواع حافظه کودکان است که به آن‌ها کمک می‌کند تا اطلاعاتی را که برای مدت کوتاه به آن نیازی دارند؛ در خاطر نگه دارند. این اطلاعات معمولا شامل دستورات، شماره‌ها، جای وسایل و غیره هستند. حافظه کاری نقش مهمی در تمرکز و درک مطالب دارد. مشکلات حافظه کاری کودکان می‌تواند بر یادگیری دروسی مانند خواندن و ریاضی تأثیر بگذارد.

در مطالب وبلاگ نورولند پیش‌تر به بررسی انواع حافظه کودک و روش‌های تقویت حافظه شنیداری، دیداری، کوتاه مدت و غیره صحبت کردیم. که هریک از مطالب مربوطه از طریق مقالات لینک شده در دسترس هستند. به دلیل اهمیت حافظه فعال یا حافظه کاری کودکان در این مقاله درباره این نوع حافظه صحبت خواهیم کرد.

حافظه فعال کودکان چیست؟

حافظه فعال به معنای به خاطر نگه‌داشتن اطلاعات موردنیاز برای مدت کوتاه است. این اطلاعات عموما شامل چیزهایی از جمله رمزها، شماره‌ها، آدرس‌ها و اسامی است که برای مدت کوتاهی به آن نیاز داریم. معمولا مشکلات حافظه فعال می‌تواند بر عملکرد تحصیلی کودک در مدرسه و یادگیری او تأثیر بگذارد. اما والدین می‌توانند با آموزش موثری که حافظه فعال را بهبود می‌بخشد به کودکان کمک کنند.

چرا تقویت حافظه فعال در کودکان اهمیت دارد؟

حافظه فعال اطلاعاتی است که در مغز خود نگه می‌دارید و می‌توانید بلافاصله به آن‌ها دسترسی پیدا کنید. داشتن حافظه کاری قوی به این معنی است که می‌‍توانید اطلاعات را حفظ کرده و به موقع به کار ببرید. حل ذهنی اعمال ریاضی یا به خاطر سپردن نام افرادی که به تازگی ملاقات کرده‌اید نمونه‌هایی از حافظه فعال هستند. کودکانی که حافظه کاری قوی دارند می‌توانند روی فعالیت‌ها تمرکز کنند و اطلاعات را با دقت حفظ کنند.

در واقع کودکان دارای حافظه فعال قوی می‌توانند دستورات پیچیده‌تری را درک کنند؛ آموزش‌های بیشتری را در ذهن خود بگنجانند؛ از دانش خود بهتر استفاده کنند.  همه این مهارت‌ها بر رشد شناختی و توانایی یادگیری کودکان، هم در دوران پیش دبستانی و هم در طول زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

داشتن حافظه کاری خوب به کودکان کمک می‌کند تا راحت‌تر یاد بگیرند. و کودکی که آسان‌تر یاد می‌گیرد؛ نسبت به یادگیری و خودش احساس مثبتی‌تری دارد. بنابراین مهارت‌های حافظه کاری خوب می‌تواند بر یادگیری فرزند شما، هوش و استعدادهای او و اعتماد به نفس او تاثیر داشته باشد.

علائم مشکلات حافظه فعال شامل چیست؟

بی دقتی، بی نظمی، ناآرامی، فراموش کاری، اهمال کاری و مشکلات یادگیری از جمله علائم رایج مشکلات حافظه کاری هستند.

روش تقویت حافظه فعال در کودکان

1. دستورات را ساده سازی کنید.

اغلب کودکانی که دارای مشکل ضعف حافظه فعال هستند؛ در انجام دستورات مشکل دارند. در این صورت کارهایی مانند تقسیم وظایف به مراحل کوچک‌تر می‌تواند کمک کننده باشد. زیرا به یاد نگه‌داشتن مطالبی مانند دستورالعمل‌ها برای کودکان دارای ضعف حافظه کاری سخت است. بهتر است حین صحبت کردن با کودک دارای ضعف این نوع از حافظه، هر بار روی بیان یک خواسته ساده کار کنید.

مثلا: به جای اینکه به کودک بگویید: “برو اسباب‌بازی‌هایت را جمع کن. سپس دوچرخه را در گاراژ بگذار. دست‌هایت را بشور و به خواهرت بگو وقت شام است.”
به او بگویید: “به زودی برای صرف شام آماده می‌شویم. وقت آن است که اسباب بازی های خود را کنار بگذاری. وقتی کارت تمام شد، به من اطلاع بده.” بعد از اینکه کودک کار را تمام کرد بگویید: ” حالا دستانت را بشور.” و…

2. کارها را الویت بندی کنید.

وقتی بچه‌ها سعی می‌کنند چند کار را همزمان انجام دهند، شلختگی و اضطراب را تجربه می‌کنند. چیزی مانند نوشتن یک مقاله به حافظه کاری قوی نیاز دارد. به خاطر سپردن اطلاعات مهم ارائه و سازماندهی ایده‌ها. استفاده از املا و دستور زبان مناسب. تلاش برای انجام همه کارها به شکل همزمان ممکن است طاقت فرسا باشد. پس کارها را برای کودک دسته بندی کنید.

3. محدودیت‌های فرزندتان را بشناسید.

ناتوانی کودک در انجام کارهای سخت‌تر را درک کنید و به جای آن کارهایی را به او بسپارید که نیاز به استفاده از انواع دیگر حافظه دارد. مثل حفظ کردن یک شعر که نیازمند حافظه کوتاه مدت قوی است.

4. چک لیست تهیه کنید.

یک چک لیست یادآوری ایجاد کنید تا مطمئن شوید فرزندتان همه چیزهایی که باید به یاد بیاورد را در آن نوشته است. برای کودکانی که حافظه کوتاه یا بلند مدت ضغیف دارند؛ این چک لیست می‌تواند به شکل یک یادآور آنلاین باشد تا تاریخ‌های مهم یا اردوها را یادآوری کند. اما برای کودکان دارای ضعف حافظه فعال بهتر است یک دفترچه یادداشت در نظر بگیرید تا مطالب دارای استفاده کوتاه مدت مانند اسامی افراد، شماره رمز دوم کارت و غیره را در آن بنویسد.

یک توصیه خواهرانه: بهتر است کودک دارای حافظه ضعیف را به نوشتن زیاد مطالب عادت ندهید؛ زیرا در این صورت تا بزرگسالی نیازی به تقویت حافظه خود نخواهد دید. به جای این کار، او را به انجام کارهای تقویت کننده حافظه که در ادامه همین چک لیست آمده (مانند داشتن تغذیه صحیح، حل جدول و پازل، و انجام بازی‌های موثر این مقاله) تشویق کنید. 🙂

5. روتین ایجاد کنید.

اگر فرزند شما کارهایی مانند آماده کردن کتاب‌هایش برای مدرسه را فراموش می‌کند؛ بهتر است با آماده کردن یک روتین به او در انجام کارهایش کمک کنید. داشتن روتین باعث کاهش نگرانی شما از انجام کارهای کودک می‌شود. مثلا هرشب راس ساعت 7 کتاب‌های روز بعد در کیف قرار می‌گیرند.

همچنین مکان مشخصی را برای قرار دادن وسایل مهم – کلید خانه، کیف پول، وسایل ورزشی فرزندتان اختصاص دهید. به محض اینکه از مدرسه به خانه می رسد، مطمئن شوید که آن اشیا را در جایی که به آن‌ها تعلق دارد، قرار داده است. پاداش برای دنبال کردن – یا جریمه برای عدم انجام – روتین را تقویت می‌کند.

6. صبور و قاطع باشید.

متیو کروگر، دکترا، عصب‌روان‌شناس مرکز یادگیری و توسعه در موسسه ذهن کودک، می‌گوید: “بچه‌ها اغلب باور دارند که بعدا اطلاعات را به خاطر می‌آورند، بنابراین آن‌ها را یادداشت نمی‌کنند. اما بعدا نمی‌توانند همه چیز را به یاد بیارند و زمان رویارویی با نتیجه کارشان؛ به دلیل انجام ناقص کارها، ناامید و خجالت زده می‌شوند.”

کودکی را تصور کنید که دیشب تکالیفش را کامل انجام داده، اما امروز در مدرسه متوجه شده که نصف تکالیفی که باید می‌نوشته را فراموش کرده! این کودک در واقع بچه بی نظم یا اهمال کاری نیست. بلکه ضعف حافظه فعال دارد. اینجاست که شما به عنوان والدین باید حس کودک را درک کنید. و بدانید که فرزند شما نمی‌تواند همیشه به روتینش پایبند باشد و بعضا چیزها را فراموش کرده و خجالت زده خواهد شد.

از طرفی باید قاطع باشید. به این شکل که اگر کودک نوشتن تکالیفش را فراموش کرده و تصمیم دارد برای جلوگیری از توبیخ شدن، فردا به مدرسه نرود؛ نباید با او همکاری کنید. بلکه باید اجازه دهید فرزندتان با نتیجه کارش روبرو شده و احساس بد را حس کند. تا بتواند مصمم‌تر به روتینش باز گردد.

7. دارو درمانی را امتحان کنید.

بعضا ممکن است فرزند شما به دلیل افسردگی، تروما یا ضربه به سر دچار کاهش حافظه فعال شود. در این صورت متخصصین برای او دارو تجویز خواهند کرد. توصیه می‌شود داروهای تجویز شده را کامل و مرتب استفاده کنید تا مشکل حل شود.

8. سبک زندگی سالم به تقویت حافظه کمک می‌کند.

داشتن سبک زندگی سالم که شامل تغذیه صحیح، داشتن تحرک کافی و خواب منظم است؛ برای عملکرد و رشد بدن کودک ضروریست. این موضوع مستقیما بر حافظه کودک تاثیر خواهد گذاشت.

8. بازی درمانی را فراموش نکنید.

بازی بهترین روش تقویت عملکرد کودک است. بازی‌های حافظه که در وبسایت نورولند به شکل تخصصی بررسی شده‌اند؛ کمک شایانی به تقویت حافظه کودک خواهند کرد. در ادامه به بررسی 10 بازی موثر در تقویت حافظه فعال کودک خواهیم پرداخت که توصیه می‌شود حتما آن‌ها را امتحان کنید:

بازی برای تقویت حافظه فعال

1. بازی با تطبیق فلش کارت

بازی تطبیق فلش کارت که پیش‌تر نیز آن را معرفی کرده‌ایم نیازمند حافظه کاری قوی است. برای اجرا این بازی می‌توانید از ویدیوی زیر استفاده کنید یا همین تمرین را به شکل دیجیتالی در بازی نورولند انجام دهید.

در صورتی که تمایل به اجرای این بازی در خانه دارید می‌توانید از نمونه فلش کارت زیر استفاده کنید. از این برگه دو نمونه پرینت گرفته و با آن فلش کارت تهیه کنید:

نحوه بازی:

کارت‌های مشابه دوبه دو را برعکس بچینید و آن‌ها را باز کنید. هر بازیکن سعی می کند با برگرداندن دو کارت، یک جفت همسان پیدا کند.
اگر دو کارت مطابقت نداشتند، کارت‌ها در همان مکان، رو به پایین قرار می‌گیرند. اگر تطابق داشت، بازیکن آن‌ها را نگه می‌دارد و یک نوبت دیگر بازی می‌کند.
وقتی همه کارت‌ها جفت شدند، بازیکنی که بیشترین جفت کارت را برگردانده باشد؛ برنده است.

2. کیم بازی

این بازی حافظه کاری بسیار ساده است و به راحتی با یک سینی و چند شی (مثلا 4تا) قابل اجراست.

نحوه بازی:

اشیاء را روی سینی قرار دهید، با 4 عدد شروع کنید. وسایل مورد استفاده باید وسایل روزمره مانند شانه، کلید، سنگ و موز باشند.
سینی را به فرزندتان نشان دهید و اجازه دهید به اشیاء نگاه کند، سپس روی آن را بپوشانید و از او بخواهید اشیا را نام ببرد.
این کار توانایی کودکان را برای تجسم و استفاده از مهارت های حافظه دیداری تقویت می‌کند.

برای تغییر این بازی، می‌توانید هر بار یک آیتم را بردارید و از کودک بپرسید که چه چیزی کم است.

3. بازی جام جادویی

این بازی علاوه بر حافظه توجه کودک را نیز تقویت می‌کند.

نحوه بازی:

3 فنجان را وارونه کرده و یک وسیله کوچک مانند توپ، شکل یا سکه را زیر یکی قرار دهید.
این وسیله زیر یکی از فنجان ها قرار می‌گیرد، فنجان‌ها به اطراف حرکت می کنند و کودک باید حرکت آن‌ها را تماشا کند و سپس به شما نشان دهد که این وسیله زیر کدام فنجان است.

اجرای این بازی به شکل ویدیوی زیر خواهد بود:

4. چراغ راهنمایی

این بازی شرایطی را برای تحرک کودک فراهم می‌کند.

نحوه بازی:

در پارک یا حیاط به کودک خود آموزش دهید که وقتی می گویید «چراغ سبز» می تواند بدود، وقتی می گویید «چراغ قرمز» باید بایستد و وقتی می گویید «چراغ زرد» باید با احتیاط و یواش راه برود.
همانطور که کودک شما در بازی چراغ قرمز، چراغ سبز ماهرتر می شود، می توانید دستورالعمل های بیشتری مانند “دور برگردان” اضافه کنید تا او را وادار به چرخش کنید، “لاستیک پنچر شده” برای نشستن یا “باران است” برای حرکات برف پاک کنی با بازوها.

5. من به ماه رفتم و یک…

این بازی بهتر است در یک محیط گروهی با تعداد زیاد شخصیت‌های مختلف که به لیست اضافه می‌شوند، انجام شود، اما می‌توان آن را در مقیاس کوچکتر در اطراف میز ناهار خوری در خانه آن را انجام داد.

نحوه بازی:

اولین کسی که بازی می‌‌کند جمله را شروع می‌کند، در این مورد، “من به ماه رفتم و یک … را گرفتم” و چیزی را که با خود می برند، مانند “خرس عروسکی” انتخاب می‌کند.
سپس نفر بعدی باید عبارت بازیکن اول را تکرار کند و مورد خود را به عنوان مثال اضافه کند. من به ماه رفتم و یک خرس عروسکی و یک پرچم گرفتم.
سپس هر بازیکن آیتم دیگری را اضافه می کند و باید لیست را قبل از نوبت خود باز شماری کند.
این بازی را می‌توان با یک جمله شروع متفاوت بازی کرد. “من به مغازه‌ها رفتم و خرید کردم” یا “من به پارک رفتم و …” بنابراین چیزی را انتخاب کنید که برای فرزندتان جذاب باشد.

ماهیت تکراری بازی به ساختن خاطرات کودکان در هنگام یادآوری لیست ها کمک می کند.

6. ضربات طبل

این فعالیت صوتی مهارت‌های شنیداری کودکان را ایجاد می‌کند که فواید زیادی برای حافظه دارد، از جمله تمرین سیستم پردازش شنوایی آنها و پایه‌گذاری برای تشخیص صداهای مختلف به عنوان بخشی از گفتار، که در یادگیری خواندن و نوشتن مهم است.

نحوه بازی:

برای نواختن ریتم از طبل یا قابلمه و ماهیتابه واژگون استفاده کنید. یکی از بازیکنان ریتم را با نواختن آن بر روی طبل خود “ارسال” می کند و دیگری باید آن را با نواختن ریتم خود برگرداند.
به نوبت به ریتم بیایید.

7. سیمون سیس

Simon Says یک بازی کلاسیک دوران کودکی است و یک راه عالی برای ایجاد مهارت های حافظه است، زیرا مستلزم آن است که کودکان با دقت گوش کنند و به درستی پاسخ دهند و مجموعه ای از قوانین را به خاطر بسپارند و ارجاع دهند.

این گوش دادن دقیق برای به خاطر سپردن اطلاعاتی که به صورت شفاهی داده می شود مورد نیاز است و سود طولانی مدتی را به همراه خواهد داشت زیرا کودکان در طول سال های تحصیلی خود باید دستورالعمل های شفاهی را بشنوند و به خاطر بسپارند.

نحوه بازی:

سایمون می‌گوید از فرزندتان می‌خواهد که فقط زمانی از دستوری پیروی کند که عبارت «سایمون می‌گوید» قبل از آن باشد.
به عنوان مثال: «سایمون می‌گوید دستی به سرت بزن» باید پاسخی را برانگیزد، در حالی که «سرت را دست بزن» نباید.

8. در رودخانه، در ساحل

یکی دیگر از بازی‌هایی که حرکت بزرگی در آن گنجانده شده است، بازی بسیار ساده، اما مؤثر «در رودخانه، روی ساحل» است.

نحوه بازی:

منطقه ای را با طناب یا نوار که می تواند نقش رودخانه را داشته باشد مشخص کنید و با ایستادن در خارج از محوطه رودخانه از کودکتان بخواهید در ساحل رودخانه بایستد.
فرض بازی بسیار ساده است – شما دستورالعمل می دهید و فرزند شما برعکس عمل می کند.
اگر بگویید «در ساحل» فرزندتان به «رودخانه» می‌پرد و اگر بگویید «در رودخانه» فرزندتان دوباره به ساحل می‌پرد.
این بازی بسیار ساده به نظر می رسد، اما نیاز به پردازش زیادی و دسترسی به حافظه قوانین دارد که برای توسعه حافظه کاری قوی عالی است.

برای بازی کودک شما باید به خاطر داشته باشد که کدام قسمت رودخانه و کدام قسمت ساحل است، سپس به یاد داشته باشید که دستورالعمل ها را برعکس کنید و مطابق با آن عمل کنید.

9. تلفیق فناوری

بسیاری از والدین نسبت به استفاده از فناوری احتیاط می کنند و در حالی که محدود کردن زمان صفحه نمایش عاقلانه است، فناوری بخش مهمی از زندگی و فرهنگ است و در مقادیر کم می تواند برای کمک به یادگیری و رشد کودکان استفاده شود.

مطالعات نشان داده‌اند که فناوری زمانی که از آن در کنار والدین، معلم یا همسالان خود استفاده می‌کند، در کمک به یادگیری کودکان مؤثرتر است.

بنابراین، اگر می‌خواهید از فناوری استفاده کنید، انجام برخی از بازی‌های حافظه موجود برای کودکان همراه با فرزندتان برای آنها مفید خواهد بود.

برنامه های زیادی برای انتخاب وجود دارد، پس با چند مورد آزمایش کنید و ببینید چه چیزی برای شما و فرزندتان مفید است.

ایجاد مهارت‌های حافظه کاری قوی برای توانایی کودکان در یادگیری موفقیت‌آمیز بسیار مهم است، بنابراین اگر بتوانید تعدادی از این بازی‌های حافظه را برای کودکان در برنامه هفتگی خود بگنجانید، می‌توانید به کودک خود سربلندی بدهید.

پرسش و پاسخ

نمونه ای از حافظه فعال در دوران کودکی چیست؟
کودکان زمانی که مراحل تقسیم طولانی را در حین کار روی یک مسئله تقسیم طولانی به یاد می آورند، از مهارت های حافظه کاری خود استفاده می کنند. مثال‌های دیگر عبارتند از یادداشت‌برداری در کلاس، پیروی از دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای، به خاطر سپردن یک استدلال متقاعدکننده در حالی که شخص دیگری صحبتش را تمام می‌کند، یا انجام محاسبات ذهنی.

کودکان از چه سنی حافظه فعال دارند؟
نتایج نشان می‌دهد که ساختار حافظه فعال کودکان از سن 6 سالگی یا کمی زودتر شکل می‌گیرد. این ساختار از سنین شروع مدرسه تا پایان نوجوانی بهبود می‌یابد.