همه چیز درباره مهارت شنیداری کودکان

مهارت شنیداری کودکان در کنار مهارت‌های دیداری، طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهند. شاید گمان کنید که تنها گوش است که نقش اصلی را در بهبود عملکرد این مهارت ایفا می‌کند، اما این‌چنین نیست و عامل دیگری به اسم صحبت کردن یا به صورت کلی زبان هم وجود دارد که در تقویت مهارت شنیداری کودکان نقش به سزایی را برعهده دارد.

در مورد انواع مهارت‌ها و روش‌های بهبود و تقویت آن معمولا مطالب متعددی منتشر می‌شود، اما در این میان مهارت‌های شنیداری شاید کمتر مورد توجه قرار گرفتند. بنابراین ما در نورولند تصمیم گرفتیم تا به بررسی انواع مهارت‌ شنیداری کودکان و معرفی تعدادی بازی برای تقویت هرکدام از آن‌ها بپردازیم. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. برای این منظور از مقالاتی در medium و childmind استفاده کردیم که امیدواریم برای شما مفید واقع شود.

مهارت شنیداری کودکان به چند دسته تقسیم می‌شود؟

مهارت‌ شنیداری کودکان همانطور که از نامش مشخص است در واقع مهارتی است که مربوط به شنوایی است. به دلیل گستردگی فعالیت‌های گوش و قابلیت‌های فراوانی که دارد، این مهارت به 4 دسته گوناگون تقسیم می‌شود که این دسته‌ها عبارتند از:

• حافظه شنیداری
• توجه شنیداری
• تمیز شنیداری
• توالی شنیداری

در ادامه به بررسی هر کدام از این مواردمی‌پردازیم و بازی‌های مناسبی که برای تقویت انواع مهارت شنیداری کودکان مناسب هستند را بیان خواهیم کرد.

1.‌ حافظه شنیداری

حافظه شنیداری بعد از حافظه‌ی دیداری مهم‌ترین حافظه‌ی انسان‌ است. تفاوت این حافظه با نوع دیداری خود در شهودی و غیرشهودی بودن آن‌ها و در واقع نوع ورودی داده به مغز است. حافظه‌ی دیداری نیازمند این است که کودک شی یا جسمی را به صورت فیزیکی ببیند تا آن را به خاطر بسپارد. اما در نوع شنیداری، باید برای کودک چیزی را تعریف کرد و کودک بدون داشتن دید خاصی باید آن را به خاطر بسپارد. اگر چیزی به کودک خود می‌گویید اما در خاطر او نمی‌ماند، باید با بازی‌هایی که در ادامه برای شما می‌آوریم این مهارت را در او تقویت کنید:

8 بازی تقویت حافظه شنیداری

• برای او داستانی تعریف کنید، بعد از چند ساعت چندین المان را به او نشان دهید یا نام ببرید و از او بخواهید که المانی که در داستان وجود داشت را انتخاب کند.
• درباره‌ی داستانی که تعریف کردید، از او سوالاتی در مورد جزئیات بپرسید.
• می‌توانید روند داستان یا اتفاقات مهم آن را در چند برگه مجزا نقاشی کنید، سپس (بعد از تعریف داستان) از فرزند خود بخواهید که تصاویر را طبق اتفاقات داخل داستان و به ترتیب بچیند.
• چند کلمه یا جمله را بگویید و از کودک خود بخواهید که بعد از شما تکرار کند. می‌توانید از اسم اشیا، حیوانات و موارد مشابه کمک بگیرید.
• بازی دیگری که وجود دارد به این شکل است که یک کلمه می‌گویید، نفر بعدی باید یک کلمه به کلمه‌ی قبلی اضافه کند و یکبار جمله را از ابتدا تا انتها، به صورت حفظی بخواند. مثلا نفر اول می‌گوید، «من»، نفر دوم کلمه اضافه می‌کند و می‌گوید «من توپ» نفر سوم باید بازی را با اضافه کردن یک کلمه به همین شکل ادامه دهد. مثلا بگوید: «من توپ دارم».
• بعد از اینکه چندبار یک داستان را برای کودک خود تعریف کردید، از او بخواهید که همان داستان را برای شما تعریف کند.
• برای کودک خود صدای حیوانات مختلف را پخش کنید (یا برای جذاب‌تر شدن بازی خودتان سعی کنید صدای حیوانات را تقلید  کنید) و با اسم بردن نام حیوان بخواهید که صدای آن را تقلید کند.                     
  

• کلمه‌ای به کودک بگویید و اجازه دهید که آن را در میان یک متن پیدا کند.
• اگر برای تقویت حافظه دیداری و شنیداری کودکتان قصد دارید بازی‌های بیشتری را بیاموزید حتما به مقاله مربوطه که به آن لینک داده شده است مراجعه کنید. همچنین توصیه می‌کنیم برای اینکه بازیهای متفاوتی برای تقویت مهارت‌های مختلف کودکتان بیاموزید به اینستاگرام نورولند سری بزنید و از آموزش و بازی‌های ساده و آموزنده‌ای که هر روزه به صورت رایگان در اختیار مخاطبانش قرار می‌دهد استفاه کنید.

2. توجه شنیداری

توجه شنیداری نقش مکمل برای حافظه‌ی شنیداری بازی می‌کند. هرچقدر کودک در توجه شنیداری بهتر عمل کند، احتمال اینکه حافظه‌ی شنیداری بهتری هم داشته باشد، بیشتر است. دلیل این اتفاق هم این است که توجه بهتر باعث می‌شود که مطلب به خوبی در ذهن ثبت شود و یادآوری آن راحت‌تر خواهد بود. در ادامه برای تقویت این زیرشاخه از مهارت‌های شنیداری نیز چند بازی معرفی می‌کنیم:

6 بازی تقویت توجه شنیداری

• بچه‌ها چشم‌هایشان را می‌بندند و به صداهای اطراف گوش می‌دهند. به طور مثال به صدای ماشین‌ها، هواپیما، حیوان‌ها و سایر صداهای بیرونی و صداهای اتاق مجاور. بعد از او بپرسید که صدایی که شنید متعلق به چه چیزی بوده است.
• از بچه‌ها بخواهید به صدای انواع خوراکی‌ها مثل کرفس، سیب یا هویج هنگام خوردن، بریدن یا خرد کردن گوش کنند. سپس بدون اینکه ببیند هربار یک خوراکی را بخورید و از کودک بخواهید تشخیص دهد چه چیزی می‌خورید.
• مواد کوچک و سفتی نظیر سنگ ریزه‌ها، دانه‌های نخود و لوبیا،گچ، نمک، ماسه یا برنج را داخل ظرف هایی بریزید و در آن ها را ببندید. کودک باید با تکان دادن ظرف و گوش کردن به صدای آن، شئ داخل ظرف را تشخیص دهد.
• از کودک بخواهید چشم‌هایش را ببندد، سپس جغجغه‌ای را به صدا درآورید و از او بخواهید هر وقت صدا را شنید، دستش را بالا بیاورد.
• از کودک بخواهید چشم‌هایش را ببندد، سپس جغجغه‌ای را به صدا درآورید و از او بخواهید هر وقت صدا را شنید، جهت صدا را با دست به شما نشان دهد.
• با کودک قرار بگذارید که فعالیتی را انجام دهد و به محض شنیدن صدای سوت آن کار را متوقف کند. به عنوان مثال در یک اتاق کودک پشت به شما راه برود و هر زمان صدای سوت را شنید بایستد مجدداً با فرمان شما شروع به حرکت کند و با شنیدن صدا متوقف شود.

3. تمیز شنیداری

توانایی تشخیص و تمیز دادن یک یا چند صدا در میانِ انواع صداهای محیطی و مختلف را توانایی تمیز شنیداری می‌گوییم. هر چه کودک تمیز شنیداری قوی‌تری داشته باشد بهتر صداها را به منایع تولید آن صدا ارتباط می‌دهد و بنابراین عملکرد بهتری در یادگیری خواهد داشت. تعدادی از بازی‌های مفید برای بهبود این توانایی در کودکان را به شما معرفی می‌کنیم:

8 بازی تقویت تمیز شنیداری

• تنوع صدای حیوانات می‌تواند به شما کمک کند تا با کودک خود تمرینی برای تقویت تمیز و تشخیص شنیداری انجام دهید. تصویر حیوانات مختلف را جلوی کودک خود قرار دهید، صدای یک حیوان را پخش کنید و از او سوال کنید که صدای پخش شده مربوط به کدامین حیوان است؟
• چهار لیوان کاملا شبیه به هم را روی زمین قرار دهید سپس داخل لیوان اولی را 4/1 آب پر کنید. لیوان دوم را 4/2 آب پر کنید. لیوان سوم را 4/3 آب پر کنید. لیوان چهارم را پر از آب کنید. با یک قاشق چایخوری به لیوان‌ها ضربه‌های آرام بزنید. صدای هر کدام با دیگری متفاوت است. در حالی که کودک به لیوان‌ها نگاه می‌کند به آرامی به لیوان‌ها ضربه بزنید تا تفاوت صداها را به خوبی تشخیص دهد. حالا از او بخواهید که روی چشم‌هایش را بگیرد و به یک صدا گوش و تشخیص بدهد که شما به کدام لیوان ضربه زدید. اگر حس می‌کنید که این بازی برای کودک کمی دشوار است، ابتدا با دو لیوان شروع کنید و پس از چند بار موفقیت در تشخیص درست، تعداد لیوان ها را بیشتر کنید.
• در میهمانی‌هایی که چندین نفر حضور دارند، از کودک بخواهید چشمانش را ببندد. سپس از افراد حاضر در میهمانی بخواهید که صدایی را دربیاورند. بعد از این مرحله، کودک باید تشخیص دهد که صدا متعلق به چه کسی بوده است. بعد از اینکه کودک در این تمرین حرفه‌ای شد، می‌توانید از دیگران بخواهید که صدا دربیاورند، اما با این تفاوت که کودک باید فردی که صدا درنیاورد را تشخیص دهد. توصیه می‌کنیم اگر فرزند 3 ساله یا کوچکتر دارید حتما این مقاله را که بیش از 20 بازی تقویتی ساده به شما معرفی کرده است را بخوانید تا بازی‌های مناسب این رده سنی را به تفکیک بخوانید.
• در همان بازی بالا؛ بصورت پشت سر هم و به صورت تکراری اما تصادفی افراد صحبت کنند (مثلا دایی- مادر- دایی- خواهر- پدر- پدر- برادر- مادر-….) و از کودک خواسته شود هر زمان صدای کسی که شما از قبل برایش مشخص کردید (مثلا صدای دایی) را شنید سریع دستش را بالا بگیرید. برای انجام این بازی می‌توانید از صداهای ضبط شده یا حتی از صدای شخصیت‌های کارتونی استفاده کنید.
  
  
• تشخیص صداهای محیطی: زمانی که در خانه هستیم اگر چشم‌هایمان را ببندیم و کمی دقت کنیم شاید صداهای متفاوتی را بشنویم. مثلا” تیک تاک ساعت، صدای موتور یخچال، صدای چک چک آب، صدای فن یا کولر و خیلی صدا های داخل و خارج از خانه . از کودک بخواهید چشم‌هایش را ببندد و نام 4 صدایی را که می شنود به ترتیب بگوید. حالا پنجره را باز کنید و از او بخواهید صداهایی را که از محیط کوچه و خیابان می‌شنود بگوید.
  
  
• تشخیص صداهای آرام: برای این کار نیاز به استفاده از تلفن یا آیفن منزل دارید. از کودک بخواهید گوشی را روی گوش راستش بگذارد و شما از پشت تلفن یا آیفن به آرامی نام 3 حیوان یا رنگ یا وسیله‌ای دیگر را بگویید. کودک باید تشخیص بدهد شما اسم چه چیزهایی را گفته اید. این کار را با گوش چپ و راست بطور یکسان انجام دهید. می‌توانید اسم 10 حیوان را به فاصله چند ثانیه از هم روی نوار ضبط کنید و سپس در محیطی آرام از کودک بخواهید به صدای بسیار آرام ضبط از فاصله 2 یا 3 متری گوش دهد و تشخیص بدهد نام چه حیوانی برده شد. صدای ضبط را می‌توانید هر دفعه کمتر کنید تا دقت کودک در تشخیص آن‌ها افزایش یابد.
  
  
• داستان‌های درگوشی: شب‌ها وقتی می‌خواهید برای کودکتان قصه‌ای بگویید تا بخوابد بهتر است برایش داستان‌های درگوشی بگویید. در کنار کودک دراز بکشید و به آرامی در کنار گوش او داستانی بگویید. خیلی آرام مثل اینکه هیچکس به غیر از کودک نباید آن را بشنود. در حین روایت داستان صدای خود را آرام و آرام تر کنید مثل اینکه فتیله چراغی را تا حد ممکن پایین می‌کشید و کم کم به حالت طبیعی بر می‌گردانید. داستان را در هر دو گوش کودک بگویید و از گفتن کامل داستان در یک گوش پرهیز کنید چون باعث می شود فقط حساسیت و دقت آن گوش افزایش یابد.
  
• تشخیص و تفکیک صداها: برای انجام این تمرین به برخی از وسایل مثل قیچی، لیوان، قاشق، سکه، بشقاب، قابلمه و … نیاز داریم. وقتی قیچی را باز و بسته می‌کنیم صدای خاصی می‌دهد. یا وقتی سکه‌ای را روی میز یا موزائیک می‌اندازیم صدای خاصی دارد. وقتی با قاشق به لیوان، بشقاب یا قابلمه ضربه می‌زنیم هر کدام صدای خاصی دارند. این وسایل را جلوی کودک قرار دهید و چشمانش را با پارچه ای نرم ببندید و بگویید در این بازی باید سعی کنی صدای هر چیزی را که می‌شنوی تشخیص دهی. قبل از آن خودتان می‌توانید یکبار این بازی را انجام دهید تا او یاد بگیرد. این تمرین را با هر وسیلۀ دیگری که صدای قابل شناسایی دارد انجام دهید. دقت داشته باشید که تمام این تمرین‌ها باید در قالب بازی بوده و بصورتی انجام شود که کودک خسته نشود. در این بخش بازی‌های متنوعی می‌توانید طراحی کنید که در ادامه لیستی از آن‌ها را مشاهده می‌کنید:

1. صداهای دور و نزدیک را تشخیص دهد (با چشم بسته)
2. تشخیص صداهای بلند و آهسته، زیر و بم از هم
3. کشف صداهای ظریف مثل تیک تاک ساعت
4. تعقیب صدا (که منبع صدا را تشخیص دهد)
5. تشخیص نقش و زمینه شنوایی. یعنی همزمان با پخش یک موسیقی به یک محرک شنوایی گوش کند
6. بازشناسی سمعی. یعنی شما نام شی را بگویید و کودک تصویری را که با همان صدا شروع می‌شود، نشان دهد.
7. پیدا کردن کلمات هم آغاز و هم پایان بعد از بیان کلمات توسط شما مثل سیب،سگ، شیر
8. پیوند شنودی. یعنی ساختن کلمه بعد از شنیدن حروف آن کلمه (مثل ت – و – پ که می‌شود توپ)
9. پیدا کردن تصویر توسط دانش آموز بعد از توصیفات معلم (یا شی بعد از توصیفات مادر)
10.  تشخیص صدای اول یا آخر کلمه و بیان آن
11. آگاهی از کلمات هم وزن. مثلا مجموعه‌های 3تایی و 4تایی به کودک گفته و از او بخواهید کلمات هم وزن را پیدا کند- مثل موش، لب، گوش.

4. توالی شنیداری

توالی شنیداری به بیان ساده توانایی یادآوری آنچه شنیده‌ایم “به همان ترتیبی که بوده” می‌باشد. در ادامه بازی‌هایی برای تقویت این مهارت را با هم مروز می‌کنیم:

9 بازی تقویت توالی شنیداری

• پشت به کودک بایستید و با سوت به ترتیب علائم رمزی مختلفی (بلند، کوتاه، پیوسته و….) تولید کنید و از او بخواهید همین روند را تکرار کند.
• صداهای مختلفی را درآورید و از کودک بخواهید علائم حرکتی خاصی مانند لی لی کردن، پریدن و خزیدن را مطابق آن انجام دهد.
• روند منظمی را به کمک سوت زدن ایجاد کنید (بلند، کوتاه، کوتاه، بلند، و…) و هراز چندگاهی مکث کنید و از کودک بخواهید که بگوید چه روندی را باید تکرار کنید.
• قصه، مسائل ریاضی، و سایر مسائل را از طریق نوار کاست به کودک بیازموید.
• صداهای مختلف مانند: بوق ماشین ،سیفون توالت، عبور و مرور قطار، حرکت آب و… را ضبط کنید و از کودک بخواهید به آن‌ها گوش دهد.
• به ترتیب چندین صدا برای کودک تولید کنید و از او بخواهید آن‌ها را با همان ترتیبی که شنیده است توصیف کند.
• الگوی موزونی را مانند: کف زدن، بشکن زدن و … را ضبط کنید. سپس آن را برای کودک چندین بار پخش کنید. حال از او بخواهید این الگو را با دستور العمل شنیداری انجام دهد. در مرحله‌ی آخر نوار را قطع کنید و چک کنید آیا کودک قادر است تمرین را با همان نظم انجام دهد.
• یک جمله‌ی ساده را شروع می‌کنیم بعد از توقف ما، کودک جمله را کامل می‌کند. بعد ما همان جمله را تکرار کرده و فقط یک کلمه اضافه می‌کنیم. کودک جمله را از اول تکرار کرده و کلمه‌ی مناسب بعدی را اضافه می‌کند و الی آخر…
• دو کلمه‌ی بی‌ربط (مثال: هلو و مداد) به کودک بگوئید و از او بخواهید آن دو کلمه را به همان ترتیب (یعنی اول هلو بعد مداد) بعد از شما تکرار کند. در هر مرحله پس از اینکه کودک موفق شد کلمات را به طور صحیح بعد از شما تکرار کند، یک کلمه به تعداد کلمات خود اضافه کنید و این کار را ادامه دهید.

پرسش و پاسخ

کلام آخر

مهارت شنیداری کودکان یکی از مسائل مهمی است که تقویت آن در کودکی بسیار راحت‌تر از بزرگسالی است. مهارت شنیداری کودکان کمک می‌کند تا بهتر بشنوند و بهتر شنیدن نتایج مثبت زیادی را به همراه خود دارد. یکی از مهم‌ترین نتایج مربوط به تقویت مهارت شنیداری کودکان یادگیری بهتری است. علاوه بر بازی و تماری فیزیکی که در این مقاله به آن اشاره کردیم بازی موبایلی نورولند که شامل بیش از 40 تمرین و بازی جذاب برای تقویت مهارتهای کودکان در یادگیری است نیز مورد تایید بوده و برای تقویت مهارتهای شنیداری و دیگر مهارتهای کودکان 3 تا 8 ساله شما معرفی می‌شود. می‌توانید این بازی مفید را از اینجا دانلود کنید. امیدواریم که از این مقاله استفاده کرده باشید و خوشحال می‌شویم که نظرات شما را را بطه با روش‌های تقویت مهارت کودکان بدانیم تا بتوانیم برای تهیه محتوای مورد نیاز شما گام‌های مفیدی برداریم.