بازی برای تقویت حافظه دیداری کودکان

در وبسایت نورولند مقالات متعددی پیرامون حافظه دیداری و شنیداری نوشتیم. در این مقاله به طور خاص به بررسی حافظه‌ دیداری و راهکار و بازی برای تقویت حافظه دیداری کودکان که از مهم‌ترین مهارت‌های مغزی آن‌ها است، می‌پردازیم. سپس بازیهایی برای تقویت دیگر مهارتهای دیداری یعنی توجه دیداری- تمیز دیداری و توالی دیداری نیز به شما معرفی میکنیم.
حافظه دیداری یک مهارت ضروری است که باید از سنین بسیار پایین در کودکان توسعه یابد. بازی‌های ساده‌ای وجود دارند که برای تقویت حافظه دیداری کودکان کارآمد هستند. تا انتهای این مقاله با نورولند همراه باشید تا این بازی‌ها را بیاموزید و از این طریق به پیشرفت کودکتان کمک کنید.

الف.‌ بازی برای تقویت حافظه دیداری کودکان

در این بخش چند بازی و تمرین مناسب برای تقویت حافظه دیداری کودک معرفی می‎‌کنیم که برای رشد این مهارت فوق‌العاده مهم در کودکتان، بسیار مفید است. علاوه بر این بازی‌های فیزیکی، می‌توانید به بازی‌های بخش تقویت مهارت حافظه کودک در بازی موبایلی آموزشی نورولند نیز مراجعه کنید. 

1. بازی کارتی حافظه

در این بازی تقویت حافظه تصویری تعدادی کارت که دو به دو شبیه به هم هستند را برای چند ثانیه به کودک نمایش می‌دهید. در این مدت کودک باید کارت‌هایی که دو به دو شبیه به هم هستند را خوب به خاطر بسپارد. سپس کارت‌ها را به پشت برگردانید. حال کودک باید تلاش کند جفت کارت‌های شبیه به هم را که به خاطر سپرده بود؛ به نوبت برگرداند و به شما نشان دهد. هر بار که دو کارت انتخابی شبیه به هم نباشند یک امتیاز منفی محسوب شده و دو کارت دوباره به پشت برگردانده می‌شوند.

بسته به تعداد کارت‌ها و میزان مهارت کودک؛ زمان نمایش کارت‌ها را مدیریت کنید. می‌توانید زمان نمایش را از 15 ثانیه شروع کنید. اگر پاسخ‌های درستی از کودک نگرفتید؛ زمان نمایش را از 15 ثانیه افزایش دهید. و اگر این زمان برای کودک زیاد بود و در زمان کمتری می‌توانست کارت‌ها را به خاطر بسپارد، زمان را به کمتر از 15 ثانیه تغییر دهید. و این روال را هر چند مرحله آپدیت کنید تا چالش لازم و کافی برای کودک حفظ شود.
لازم به ذکر است که در زندگی روزمره، این بازی به فرزندتان کمک می‌کند تا مکان چیزی را که قبلا دیده است؛ به خوبی به‌خاطر بسپارد.

2. بازی لیوان‌های جادویی

تعدادی لیوان‌ مشابه را روی میز قرار دهید. یک شی کوچک را انتخاب کرده و در برابر چشمان کودک زیر کاسه‌ی مشخصی قرار دهید. برای اجرای این بازی تقویت حافظه تصویری از کودک بخواهید با دقت به لیوان‌ها نگاه کند. لیوان‌ها را بدون بلند کردن روی میز حرکت دهید. در نهایت از کودک بخواهید لیوانی را که که شی هدف در آن بود را مشخص کند.

برای بالا بردن چالش در این بازی می‌توانید تعداد لیوان را بیشتر کنید؛ سرعت حرکت دادن را بالا ببرید و یا حتی به جای یک شی هدف؛ از 2 شی در دو لیوان به طور همزمان استفاده کنید و از کودک بخواهید جایگاه هر 2 لیوان شامل شی هدف را خوب دنبال کند و به خاطر بسپارد.

3. بازی چی دیدی؟

تعدادی اشیای مختلف را برای چند ثانیه در برابر دیدگان کودک قرار دهید. سپس روی آن‌ها را بپوشایند و از کودک بخواهید خیلی سریع به شما بگوید چه چیزی دید؟ می‌توانید در حالت پیچیده‌تر، جزییات اشیا (مثل رنگ، اندازه و…) را از کودک بپرسید.
می‌توانید به جای اشیا، از تصاویر و عکس‌ها هم برای انجام این بازی استفاده کنید. در حالت پیشرفته ترجیحا تصاویری که جزییات زیادی دارند را انتخاب کنید تا کودک با چالش مواجه شود.

4. بازی توپ‌هارو بچین!

در این بازی جذاب که می‌تواند به صورت گروهی بازی شود؛ به چند توپ رنگی نیاز داریم. توپ‌های رنگی را مطابق ویدئوی زیر به صورت تصادفی در یک ردیف بچینید و برای چند ثانیه به کودکان نشان دهید و سپس روی آن را بپوشانید و از کودک بخواهید توپ‌ها را به ترتیبِ رنگی که دیده بود، کنار هم قرار دهد. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه با بازی‌های بیشتری در این زمینه آشنا شوید به این صفحه اینستاگرام  نورولند مراجعه و از راهکارهای مفید آن استفاده کرده و لذت ببرید.

5. بازی قدم‌هامو دنبال کن!

یک صفحه‌ی شطرنجی روی زمین آماده کنید. می‌توانید اگر در حیاط هستید، این کار را با گچ انجام دهید و اگر داخل منزل هستید، از کاموا یا پارچه استفاده کنید. حالا ابتدا خودتان باید با دو پا روی خانه‌ها بپرید. از کودک بخواهید مکان‌هایی که در آن‌ها بودید را به خاطر بسپارد. و بعد از شما به همان ترتیب که شما پریدید، روی خانه‌ها بپرد. برای سخت‌تر کردن این بازی می‌توانید تعداد خانه‌‌ها را بیشتر کنید و یا به صورت نامنظم در خانه‌های بیشتری بپرید.

6. بازی حافظه تصویری چی تغییر کرد؟

تعدادی شی را در مقابل کودک قرار دهید. سپس دور از چشم کودک یا جای آن‎‌ها را تغییر دهید، یا موردی از اشیا را حذف کنید، یا با شی جدیدی جابجا کنید و سپس از کودک بخواهید این تغییر را مشخص کند.
کار جالب دیگری که می‌توانید انجام دهید این است که می‌توانید از کودک بخواهید ظاهر شما (لباس‌ها، زیورآلات، رنگ لباس‌ها و …) را خوب بخاطر بسپارد. سپس به دور از چشم او یک تغییر در ظاهر خود انجام دهید (مثلا آستین لباستان را بالا ببرید) و از کودک بخواهید تغییر ایجاد شده را مشخص کند.

7. بازی پرسش و پاسخ

این شاید آسان‌ترین و دم دست‌ترین بازی برای تقویت حافظه باشد. می‌توانید برای تقویت حافظه دیداری کودکتان سوالاتی درباره مسائل دیداری پیرامونش از او پبرسید. مثلا سوال کنید: :”معلمت دیروز چه لباسی به تن داشت؟ پدر دیشب چه رنگ پیراهنی به تن داشت؟”
همانطور که می‌دانید برای داشتن توانایی پرسش و پاسخ، باید مهارت کلامی خوبی داشت. پس اگر فرزند شما در انجام این بازی خوب عمل نمی‌کند ممکن است دلیل آن ضعف در توانایی کلامی باشد؛ بنابراین پیشنهاد میکنیم در اینصورت به مهارت کلامی کودک سری بزنید و با راهکارهای مفید آن آشنا شوید. همچنین بازی پرسش و پاسخ مستقیما موجب تقویت حافظه دیداری در املا نویسی کودک می‌شود. 

8. ببین و بکِش!

برای تقویت حافظه تصویری کودک، یک تصویر را برای چند ثانیه به او نشان دهید و از او بخواهید خوب تصویر را به خاطر بسپارد. حال بخواهید هرچه از تصویر به یاد دارد را نقاشی کند. بعد از اتمام کارش نقاشی را با تصویر تطبیق دهید. احتمال دارد جزییات تصویر کشیده نشده باشد. پس یک بار دیگر تصویر را به او نشان دهید و بخواهید با توجه دوباره به تصویر جزییای را به نقاشی اضافه کند. این کار را می‌توانید در هر چند مرحله که فکر می‌کنید نیاز است، تکرار کنید.

9. بازی حافظه تصویری رنگ جدید رو نشون بده!

تعدادی شی یکسان که فقط رنگ متفاوتی با هم دارند را در نظر بگیرید. مثلا چند پاک‌کن هم‌اندازه و هم‌شکل در رنگ‌های متفاوت. هر بار برای چند ثانیه تعدادی از آن‌ها را به کودک نشان دهید تا خوب به خاطر بسپارد. سپس همه‌ی آن موارد به علاوه یک پاک‌کن دیگر را به کودک نشان دهید و از او بخواهید مشخص کند کدام‌یک جدید است.
برای ساده‌تر اجرا کردن بازی می‌توانید از مداد رنگی‌ها به جای پاک‌کن استفاده کنید. حتی می‌توانید مانند تصویر اصلی این مقاله، هر تکه کاغذ را به یک رنگ درآورید و از آن‌ها استفاده کنید.

10. دانلود بازی موبایلی برای تقویت حافظه دیداری

بازی نورولند به تقویت حافظه دیداری کودک کمک می‌کند. اثر بخشی بازی نورولند در این زمینه به شکل علمی اثبات و در مقاله بازی پژوهی منتشر شده‌است. 

اپلیکیشن نورولند با بیش‌از 40
بازی برای تقویت مهارت کودکان

دانلود از کافه‌بازار

دانلود از مایکت

دانلود از گوگل پلی

11. ذهن خود را باز کنید

در این بازی، شما می‌توانید به کودک تعدادی شی نشان دهید و سپس آن‌ها را پنهان کنید. سپس کودک باید تلاش کند که هر شی را به یاد بیاورد. شما می‌توانید با افزایش تعداد شی‌ها دشواری بازی را افزایش دهید.

12. معکوس سازی

این بازی مشابه بازی قبل است اما کودک باید اشیایی را که به او نشان دادید را به شکل معکوس به یاد بیاورد. به عنوان مثال، اگر در ابتدا شی ۱، شی ۲ و شی ۳ به نمایش گذاشته شده باشد، کودک باید در مرحله بعدی شی ۳، شی ۲ و سپس شی ۱ را به یاد بیاورد.

13. تشکیل جفت

در این بازی، اشیای مختلفی را دوتا دوتا به کودک نشان می‌دهید و سپس آن‌ها را قاطی پاتی به او بدهید، حالا کودک باید اشیا را با جفت خود پیدا کرده و کنار هم بگذارد. 

14. تصویر مخفی

دو تصویر به کودک خود نشان دهید و سپس آن را مخفی کنید. از کودک خود بخواهید تمام جزئیاتی که از تصاویر به خاطر می‌آورد را بیان کند. بعد از اینکه جزئیات را گفت، دوباره تصاویر را به او نشان دهید و مواردی که فراموش کرده بود را به او یادآور شوید. سپس دوباره تصاویر را مخفی کنید. این فرآیند را تکرار کنید تا کودکتان تمامی جزئیات مورد نظر شما از تصاویر را به خاطر بیاورد.

15. اسباب بازی چین

تعدادی از اسباب‌بازی‌های کودک را طبق چینشی خاص در مقابل چشمان او بچینید. بعد از کودک بخواهید تا چشمان خود را ببندد و ترتیب را به هم بریزید. در نهایت از کودک بخواهید که چشمان خود را باز کند و طبق ترتیب قبلی اسباب‌بازی‌ها را بچیند.

16. بیرون چی دیدی؟

زمانی که از بیرون به منزل می‌آیید، از کودک خود سوال کنید که در طول مدتی که بیرون بودید چه چیزهایی دیده است؟ این کار باعث می‌شود تا کودک تمامی مواردی که با چشم خود دیده است را به خاطر بیاورد.

ب.‌ بازی برای تقویت توجه دیداری کودکان

توجه نقش مکمل‌کننده‌ی تمرکز را دارد، اما برای تقویت توجه و تمرکز باید به صورت جداگانه روی آن‌ها کار کرد. توجه دیداری انواع مختلفی دارد، می‌تواند مداوم باشد، مثل کودکانی که قدرت تمرکز روی یک مسئله را برای چندین دقیقه به صورت مداوم دارند، یا انتخابی باشد، مثل کودکانی که قدرت این را دارند که افکار و عوامل مزاحم را نادیده بگیرند یا از انواع دیگر توجه مثل توجه متمرکز، توجه متناوب و توجه تقسیم‌شده باشد.  برای تقویت توجه دیداری، در انواع مختلفی که گفته شد، بازی‌های زیر مناسب هستند:

17. بازی فکری برای تقویت توجه دیداری کودکان

بازی‌های فکری که ذهن کودک را به کار می‌گیرد و برای بازی کردن آن نیاز به توجه و تمرکز بیشتری دارند، مثل شطرنج می‌تواند به خوبی توجه دیداری کودکان را درگیر کرده و آن را بهبود ببخشد.

18. پازل و جورچین

پازل‌ها، جورچین‌ها، سودوکو و بازی‌هایی از این دست نیازمند دقت و تمرکز و البته توجه هستند. بازی‌های این چنینی ممکن است در ابتدا برای کودکی که در این مهارت ضعف دارد، سخت باشد، پس در ابتدای راه هیچ اشکالی ندارد که در برخی موارد که کودک با مشکل مواجه شد، کمک او بیایید و بخشی از پازل را حل کنید.

19. بازی اختلاف اشیا

بازی‌هایی که در آن باید اختلاف بین تصاویر را پیدا کنند یا باید از بین وسایل و اجسام مختلف، چند شی خاص را پیدا کنند هم می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در تقویت توجه دیداری کودکان داشته باشد.

20. بازی دسته بندی

چیدن اشیا به ترتیب حروف الفبا یا چیدن لوازم مختلف به ترتیب اندازه و شماره می‌تواند به تقویت توجه کودکان کمک کند.

21. شی رو بکش

یک تصویر را در مقابل کودک قرار دهید و از او بخواهید که مشابه آن را نقاشی کند.

ج.‌ بازی برای تقویت تمیز دیداری کودکان

تمیز دیداری جزو مهارت‌های دیداری است که کمتر به آن توجه می‌شود. اما برای کودکان مخصوصا بعد از سن مدرسه بسیار مهم و ضروری است. تمیز دیداری یا تشخیص دیداری به معنای توانایی متوجه شدن تفاوت‌های بین دو چیز است.

اگر کودک در این توانایی ضعیف باشد، ممکن است حروف را جا به جا بنویسد یا مثلا به جای حرف «ت» حرف «ب» را بنویسد. همچنین لغاتی مثل «زور» و «روز» را که حروف مشابهی دارند هم اشتباه می‌نویسند. برای بهبود تمیز دیداری می‌توانید تمارین زیر را انجام دهید:

22. بازی حروف یابی

حروفی که باهم مشابه هستند و ممکن است اشتباه بگیرد را به صورت جداگانه و مجزا بنویسید و از او بخواهید که بشمارد در متن مورد نظر چندتا از این حرف وجود دارد. این تمرین به کودک کمک می‌کند تا یک چیز را از محیط مشابه پیرامون او تشخیص دهد.

23. حدس تصویر

بازی دیگری که می‌توان انجام داد، این است که تصویری که برای کودک آشناست را طوری به کودک نشان دهید که به صورت کامل مشخص نباشد. حالا از او بخواهید که تصویر کامل را حدس بزند.

24. بازی ببین و بیاب

برای انجام این بازی، کافیست یک تصویر نامرتب به کودک نشان دهید و از او بخواهید تا یک شی را در آن پیدا کند. نمونه تصویر مناسب اجرای این بازی در پایین آمده:

د.‌ بازی برای تقویت توالی دیداری کودکان

ضعف در توالی دیداری در واقع به این معناست که کودک نمی‌تواند ترتیب اعداد، حروف، کلمات و خیلی از موارد دیگر را رعایت کند. مثلا در شمارش اعداد، اعداد را پشت سرهم نمی‌تواند بگوید و فقط اعدادی که در ذهنش می‌آیند را می‌گوید. ضعف در توالی دیداری علاوه بر ریاضی و درست نشمردن اعداد، می‌تواند در املا هم تاثیرگذار باشد و حروف در کلمات را درست ننویسد.

برای بهبود این بخش از مهارت‌های دیداری می‌توانید بازی‌های زیر را انجام دهید:

25. تقلید بازی برای تقویت حافظه دیداری کودکان

جلوی کودک خود بایستید و از او بخواهید که حرکاتی که شما انجام می‌دهید را بعد از شما تکرار کند. مثلا دست راست خود را بالا بیاورید، سپس دست چپ خود را روی سرتان بگذارید و بعد دوباره دست چپ را تکان دهید و اینبار روی پای خود قرار دهید. بعد از انجام حرکات خود از کودک بخواهید که آن‌ها را تکرار کند. این تمرین باعث تقویت توالی دیداری در او می‌شود.

26. توالی عددی

اعداد را پشت سرهم بنویسید و از او بخواهید که به ترتیب آن‌ها را نام ببرد.

27. شعر سرایی

استفاده از شعرهای موزیکال هم نوع دیگری است که می‌توانید شمارش و توالی را تقویت کنید.

اهمیت حافظه‌ دیداری کودکان

حافظه‌ دیداری یکی از موارد بسیار مهمی است که در کودکی بسیار راحت‌تر از بزرگسالی می‌توان به تقویت آن پرداخت. حافظه دیداری را می‌توان مهم‌ترین نوع حافظه دانست که حتی در انواع دیگر حافظه هم تاثیرگذار است. زمانی که با کودک خود در سنین قبل از مدرسه تمرینات حافظه دیداری انجام دهید، موفقیت تحصیلی او تفاوت زیادی خواهد داشت. کودکانی که حافظه‌ دیداری خوبی ندارند، در نوشتن، خواندن و حتی بیان کلمات هم ممکن است دچار ضعف شود.

این کودکان به دلیل اینکه نمی‌توانند کلمات و حروف را به درستی به خاطر بسپارند، مجبورند مدام به کتاب یا معلم یا والدین خود مراجعه کنند و همین امر کافیست تا تمرکز کافی برای خواندن و نوشتن نداشته باشند و زودتر از بقیه‌ی بچه‌ها خسته شوند. این نوع حافظه به کودکان کمک می‌کند تا مطالبی که معلم‌ به آن‌ها یاد می‌دهد را سریع‌تر یاد بگیرند. با تقویت حافظه‌ی دیداری، رنگ‌ها، اعداد، اشکال و موارد مختلف بهتر به خاطر سپرده می‌شوند.

ضعف حافظه دیداری کودکان موجب بروز چه مشکلاتی در آن‌ها می‌شود؟

• عدم شناسایی و به خاطرسپاری حروف و سایر نمادهای رایج
• اختلالات نوشتاری مانند ضعف در املا نویسی
• فراموش کاری و از یاد بردن مطالب
• عدم یادآوری شماره تلفن یا اسامی افراد
• انجام ندادن کار و وظایفی که به او محول شده است.

پرسش و پاسخ

کلام آخر

حافظه‌ دیداری کودکان یکی از توانایی‌های مهم آن‌ها است که باید از ‌سنین پایین آن را تقویت کنید. چراکه فرزند شما چه در سنین کودکی و چه در بزرگسالی باید بتواند دیده‌هایش را به خاطر سپرده و آن‌ها را استفاده کند.

شما چه روشی را برای تقویت حافظه دیداری کودکان پیشنهاد می‌کنید؟ چطور به کودکتان یاد می‌دهید تا هرچه دیده را به خاطر بسپارد؟ سوالات یا تجربیات خود در این زمینه را با ما به اشتراک بگذارید.

منابع:
وبسایت empoweredparents و nspt4kids