فشارهای جامعه در حال توسعه است و تاثیر زیادی در رفتارهای ما به عنوان والدین دارد. این تنش‌ها و مشغله‌های فکری اگر به خانه راه پیدا کنند، می‌توانند در زندگی کودکان ما و رفتارهای آن‌ها تاثیر بگذارند. کودکانی که می‌بینند و به خوبی یاد می‌گیرند. به غیر از این موضوع، دعوا و مشاجره‌های بین والدین هم می‌تواند روی کودک تاثیر منفی داشته باشد. یکی از این تاثیرات، خودزنی در کودکان است. خودزنی در سنین مختلفی از کودکی ممکن است رخ دهد.
نتیجۀ مطالعه‌ای توسط انجمن روانشناسی آمریکا در سال ۲۰۱۵ نشان داد که تقریبا ۱۷ درصد از کودکان به خود صدمه می‌زنند و حدود ۱ /۳ درصد از آن‌ها ۵ تا ۱۰ سال سن دارند. نتایج این تحقیق از نظر جنسیتی مشخص میکرد که دختران بیشتر از پسران دست به این کار می‌زنند.
کودکان در این سن با چنگ زدن، مشت زدن و ضربات محکم به سر و صورت خود را می‌زنند. برای اینکه بدانید به چه صورت باید برای پیشگیری و درمان این معضل اقدام کنید، این مطلب از وبلاگ نورولند را از دست ندهید.
خودزنی در کودکان؛ علت، پیشگیری و برخورد با آن
خودزنی یکی از رفتارهایی است که ممکن است در کودکان به وجود بیاید. این رفتار به معنی تحریک و خالی کردن یا فشار دادن به بخش هایی از بدن مانند صورت، دهان، بغل و یا شکم است. در اینجا، به بررسی علت خودزنی در کودکان، روشهای پیشگیری و نحوه برخورد با آن پرداخته شده است.
خودزنی کودک چیست؟
در گام اول باید تعریف درستی از خودزنی داشته باشیم تا بتوانیم برای آن راه‌حل ارائه دهیم. خودزنی یعنی آسیب رساندن کودک به خودش، با استفاده از ابزار مختلف و با هدفی مشخص. خودزنی یک واکنش عصبی است و اگر به درستی کنترل نشود، می‌تواند زمینه‌ساز اتفاقات ناگواری مثل خودکشی باشد.
البته خودکشی در این سن به معنای صدمه زدن به خود به قصد مرگ نیست؛ بلکه چون کودک در سنین کمی حضور دارد، ممکن است آسیب جدی ببیند و منجر به مرگ شود. بنابراین اصلا نباید این موضوع را دم‌دستی تصور کنید و به سادگی از کنارش بگذرید.
نشانه‌های خودزنی در کودک
از آنجا که بسیاری از کودکان که به خود آسیب می‌زنند، این موضوع را پنهان می‌کنند و نمی‌خواهند دیگران در مورد این رفتار چیزی بدانند، علائم هشدار زیر می‌توانند زنگ خطری برای شما باشند تا این موضوع را دقیق‌تر در کودک خود بررسی کنید. برخی از علائم هشداردهنده عبارتند از:
- بریدگی‌ها، سوختگی‌ها یا کبودی‌ها به طور معمول روی بازوها، پاها و یا شکم
- استفاده مکرر از چسب زخم
- پیدا کردن تیغ، اجسام نوک‌تیز، چاقو و یا چیزهای دیگر که می‌تواند برای آسیب به خود استفاده شود.
- پوشیدن پیراهن‌های آستین بلند و یا شلوار در هوای گرم
- عدم تمایل به شرکت در فعالیت‌هایی که به لباس کم‌تر نیاز دارند (به عنوان مثال شنا کردن)
- پوشیدن باندهای مچ، دست‌بند، دست‌بند و یا یک دست‌بند به دست هم برای پنهان کردن بریده
- ابراز تنفر، شرمندگی یا بی‌ارزشی از خود
- دور شدن از خانواده و دوستان
- داشتن دوستی که به خود آسیب می‌زند
علت خودزنی در کودکان
خودزنی در کودکان می‌تواند علل و دلایل مختلفی داشته باشد و برای هر فرد با فرد دیگر متفاوت باشد. اما دلایلی به صورت عمده وجود دارد که ممکن است خودزنی به آن‌ها مربوط شود. این رفتار معمولا در کودکان در دوره‌های مختلفی از جمله نوجوانی و یا کودکی طی می‌شود و می‌تواند از نظر جسمی و روانی آن‌ها تأثیر بگذارد. علت این رفتار ممکن است به دلایل مختلفی برگردد، از جمله:
- استرس و اضطراب: استرس و اضطراب می‌توانند عاملی برای شروع خودزنی در کودکان باشند. این رفتار می‌تواند به عنوان یک راه برای کاهش استرس و اضطراب در کودک به کار گرفته شود.
- تمرکز: برخی کودکان خودزنی را به عنوان یک راه برای بهبود تمرکز خود به کار می‌گیرند.
- تفریح: برخی کودکان خودزنی را به عنوان یک راه برای تفریح و سرگرمی به کار می‌گیرند.
برخی از کودکان به خاطر اینکه یکبار از این طریق به خواستۀ خود رسیده‌اند، بدون توجه به اینکه در حال انجام چه کاری هستند، خودشان را می‌زنند تا به خواستۀ دلخواه خود برسند. اگر دلیل خودزنی کودک این مورد باشد، چندان جای نگرانی نیست و می‌توان با اصلاح رفتارهای غلط جلوی این اتفاق را گرفت.
مورد دیگر خودزنی در کودکان زمانی پیش مي‌آيد که شدت خشم، تنش و ناکامی که او تجربه مي‌کند، از آستانۀ تحملش بیشتر باشد. به عبارت دیگر آستانۀ تحمل كودكان برای ناكامي‌هاي عاطفی بسيار كمتر از بزرگسالان است و ناكامي‌اي كه شايد از ديد بزرگسالان بسيار ناچيز و معقول پنداشته شود ممكن است برای كودك بسيار آزاردهنده و غير قابل تحمل باشد و آسيب‌ها و دردهای عاطفي عميقي را برای وي ايجاد نمايد. در چنين مواقعي کودک ترجيح مي‌دهد با ايجاد آسيب‌ها و دردهای جسمی اندكی از تنش عاطفی خود بكاهد تا درد و صدمۀ روانی كمتری را تجربه كند.
اینکه یک کودک در مقابل تنش و فشار عصبی از روش خودزنی استفاده می‌کند به این معنی است که روش و رفتار مناسبی در مقابل تنش نیاموخته و از این روش برای دریافت کمک از سوی والدین و دوستان استفاده می‌کند. بنابراین بهتر است که با کودک خود درمورد چنین شرایطی صحبت کنید.
روشهای پیشگیری از خودزنی در کودکان
برای پیشگیری از خودزنی در کودکان، می‌توانید از روشهای زیر استفاده کنید:
- ارائه فعالیت‌های جایگزین: به جای خودزنی، فعالیت‌های دیگری مانند بازی، ورزش و یا مطالعه را به کودکان پیشنهاد دهید.
- ایجاد فضای آرام و متناسب با سن کودک: فضای آرام با پوشش صوتی مناسب و نورپردازی مناسب می‌تواند به کاهش خودزنی در کودکان کمک کند.
- ارائه تحریک‌های ملموس: استفاده از تحریک‌های ملموس مانند اشیاء نرم و یا بافت‌های نرم می‌تواند به کاهش خودزنی در کودکان کمک کند.
- ارائه پاداش: ارائه پاداش به کودکانی که از خودزنی خودداری می‌کنند، می‌تواند به کاهش این رفتار کمک کند.
نحوه برخورد با خودزنی در کودکان
اگر کودک شما خودزنی می‌کند، بهتر است به این نکات توجه کنید:
- حفظ آرامش: بهتر است آرامش خود را حفظ کنید و به کودک خود نشان دهید که این رفتار طبیعی نیست.
- ارائه توجه: به کودک خود بیشتر توجه کنید و به او نشان دهید که می‌تواند به جای خودزنی، از روشهای دیگری استفاده کند.
- ارائه حمایت: به کودک خود نشان دهید که همیشه پشتیبانی او هستید و همیشه آماده کمک به او هستید.
- مراجعه به پزشک: در صورتی که خودزنی در کودک شما پایدار است، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید راه حل مناسبی برای کاهش این رفتار پیدا کنید.
چگونه باید با کودک خود دربارۀ چنین شرایطی صحبت کنم؟
قبل از هرچیزی علت خودزنی کودک یا همان مشکل را یادداشت کنید. قبل از صحبت کردن با کودک خود، ابتدا باید حرف‌های خود را آماده کنید. پس یادداشت کردن شرایطی که می‌خواهید توضیح دهید، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
به احساسات خودتان آگاه باشید. والدینی که قرار است به فرزند خود آموزش دهند، ابتدا باید به احساساتی که دارند، آگاه باشند. کودکان ممکن است طیف وسیعی از احساسات معتبر را احساس کنند: عصبانیت، ناراحتی، شوک، اضطراب و… اگر در شرایط احساسی هستید، زمان مناسبی برای صحبت کردن نیست.
کودکان می‌بینند و از شما یاد خواهند گرفت. پس باید برای آن‌ها توضیح دهید که تمامی احساسات، حتی خشم و ناراحتی هم برای انسان است و باید آن را تجربه کند و بعد با عمل خود به او بیاموزید که چگونه باید در هر موقعیتی احساسات خود را کنترل کند. این اتفاق به کودک کمک می‌کند که در هنگام عصبانیت، خودش را کنترل کند و خودزنی را کنار بگذارد.
بعد از اینکه کودکتان آرام شد، از او سوال کنید که چرا عصبی شده و چه چیزی او را مضطرب کرده است؟ بعد از اینکه متوجه علت خودزنی کودک شدید، به احساساتش احترام بگذارید. احترام به احساس او، به معنی تایید رفتارش نیست و تنها نشانه‌ای از درک و همدلی با کودک است. سپس به او توضیح دهید که به جای خودزنی می‌تواند کار دیگری انجام دهد و مشکل را برطرف کند. در این زمان باید کودک احساس کند که شما پشتیبانش هستید.
زمانی که کودک برای شما توضیح می‌دهد و تعریف می‌کند، فقط به او گوش دهید. بگذارید تمام حرف‌هایش را بزند و خودش را خالی کند. بعد از اتمام حرف‌های کودک، شما صحبت کنید و حواستان باشد که لحنی آرام و تسلی‌بخش داشته باشید. به دوران کودکی خود فکر کنید و جوابی که انتظار داشتید بزرگترها به شما بدهند.
فرزندتان را وادار نکنید که حرف بزند. اگر شما نگران هستید، احتمالا کودک شما هم اینطور است. خودزنی کودکان یک موضوع پر استرس برای همه است. و اگر کودک شما به خود آسیب برساند، می‌تواند نشان دهندۀ این باشد که او به سختی می‌تواند احساسات خود را بیان کند. بگذارید فرزندتان بداند که شما برای صحبت کردن در دسترس هستید و باز هم می‌تواند نگرانی‌های خود را مطرح کند.
درمان خودزنی در کودکان
با توجه به عوامل پیچیده که ممکن است به آسیب خود و خطرات مرتبط با این رفتارها کمک کند، درمان را حتما تحت نظر یک روانشناس متخصص انجام دهید. رفتار درمانی یکی از رایج‌ترین روشهای درمانی است که برای درمان خودزنی استفاده می‌شود.
این موضوع حتما باید جدی گرفته شود و اگر کودک شما چنین رفتاری از خودش نشان می‌دهد، حتما باید با پزشک متخصص مشورت کنید. توصیه می‌شود که خودتان دست به کار نشوید؛ زیرا دلایل این اتفاق در هر کودک ممکن است متفاوت باشد و تنها متخصص می‌تواند علت درست خودزنی کودکان را متوجه شود.
کودکی که خودزنی می‌کند، اگر درمان نشود ممکن است رفتارهای خطرناک‌تری از خودش نشان دهد. خودزنی به فرد اجازه می‌دهد که به آسیب رساندن به بدن خود برای مقابله با احساسات و وضعیت‌های دردناک عادت کند. به مرور زمان، آسیب زدن به خود می‌تواند منجر به افزایش احساس شرمساری و بی‌ارزشی شود که عوامل خطر خودکشی نیز محسوب می‌شوند.
بهبودی قطعا امکان پذیر است! از آنجا که خودزنی در کودکان اغلب به عنوان مکانیزم مقابله با مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرد، بازیابی می‌تواند زمانی رخ دهد که کودکان جایگزین‌های مناسبی برای مدیریت احساساتشان داشته باشند. انگیزه یکی از مواردی است که در این مواقع می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد.
برای اطلاع از روشهای تربیتی به اینستاگرام نورولند مراجعه کنید.
مهم است که به دنبال تمام این علائم هشدار باشید اگر به کودکتان مشکوک شدید که به خود آسیب وارد می‌کند. اگرچه بسیاری از جوانان که خود را از دیگران جدا می‌کنند؛ اما برخی همچنان با دوستان و خانواده خود در ارتباط هستند و خوشحال به نظر می‌رسند.
کلام آخر
خودزنی در کودکان ممکن است برای کودک و خانواده آن‌ها مشکل‌ساز باشد. اما با پیشگیری از خودزنی و برخورد مناسب با آن، می‌توان این رفتار را بهبود بخشید و به کودکان کمک کرد تا رشد و توسعه سالم داشته باشند.
اگر علائم خودزنی در کودک را در فرزند خود مشاهده کردید، به هیچ عنوان ساده از کنار آن نگذرید. سهل‌انگاری شما ممکن است در سال‌های آیندۀ کودکتان تاثیر بگذارد. شما چه تجربه‌ای از خودزنی در کودکان و علائم آن دارید؟ تا به حال کودکی با این شرایط را مشاهده کردید؟ در قسمت نظرات، منتظر شنیدن تجربیات شما هستیم.
سلام. پسرم 16ماهشه و از 13 ماهگی شروع کرده به خودزنی. اوایل صورتشو میزد به بالشت یا مبل و از این کار لذت میبرد و میخندید شاید چون نرم بود.
بعدا وقتی کار اشتباهی میکرد و من بهش با اخم نگاه میکنم یا میگم اوه اوه یا انگشتمو تکون میدم انگار خودشو تنبیه میکنه و محکم با کف دستش میکوبونه تو چشمش یا صورتش. ممکنه تو دسش چیزی باشه با همون میکوبونه. جدیدا سرشم به دیوار یا زمین میکوبونه.
یک بار که خبر بدی شنیده بودم گریه کردم طفلی فکر کرد کار اشتباهی ازش سر زده چند دفعه خودشو زد.
سعی میکنم بغلش کنم و بهش بگم کارش درست نیست و دردش میاد اما متوجه نمیشه.
بعضی وقت ها هم که به خواسته اش نمیرسه خودشو میزنه.
وقتی جلوی خود زنی شو میگیرم منو سعی میکنه من یا پدرشو بزنه
حتی بچه فامیل جیغ میزنه همین کار و میکنه. یه دفعه خواب بود صدای جیغ نینی که تقریبا همسن و سال خودش بود رو شنید بلند شد یه خورده با خودش حرف زد و محکم زد تو سر و صورتش.
میشه بگین چکار کنم؟
سلام دوست خوبم، بهتره که احساسات رو با فرزندتون تمرین کنید، تا اسم هر احساس رو در ابتدا یاد بگیره و بعد بدونه برای مقابله با هرکدوم، باید چه رفتار کنه، با بازی بهش اسم احساسات رو یاد بدید و بعد هروقت سعی کرد برای مقابله با احساساتش خود زنی کنه، یک راه حل جایگزین ارائه کنید:
مثلا: مامان جان، نینی گریه کرد، از صداش ترسیدی؟
خوابت به هم ریخت کلافه شدی؟
بیا بریم بهت یه بستنی بدم خنک و آروم بشی. یا بیا یکم موسیقی گوش بدیم آروم بشیم.
دلیل این رفتار در فرزند شما اینه که روش بهتری برای برخورد با حس بدش نداره.
سلام من ۱۳-۱۲ سالمه
من درس نمیخونم بخاطر همین نمراتم کمه…بابا و مامانم بهم تذکر میدن یا حداقل دعوام میکنن ولی هیچ وقت منو نَزَدَن و بخاطر همین چون اونا منو نمیزنن بجاش خودم میخوام خودمو شکنجه بدم/خودزنی کنم
بعضی موقعه ها انقدر به دستم لقد میزنم که قرمز میشه و یا ناخونم رو توی دستم فرو میکنم ولی تصمیم گرفتم که با چاقو دستمو خراش بدم بنظرم راه بهتری هست!
سلام. قطعا خودتون هم می‌دونید که این راه، راه بهتری نیست. حالا که پدر و مادر همراهی دارید؛ بهتره این موضوع رو باهاشون در میون بگذارید و ازشون بخواید که با هم به یک متخصص مراجعه کنید. اگه نخواستید برید پیش یک متخصص، میتونید از روشهای جایگزین استفاده کنید. مثلا هروقت که حس کردید لازم دارید خودتون رو اذیت کنید؛ به جاش یک به یک بالشت مشت بزنید یا به یک کلاس فنون دفاع شخصی برید.
سلام پسر من ۲ سالشه از ۱/۵ سالگی هر وقت عصبانی میشد یا چیزی برخلاف میلش انجام میشد سرش رو به زمین می‌کوبید و همچنان هم این کار ادامه داره خیلی نگران این موضوع هستم و این کار ش خیلی منو عصبی میکنه گاهی ضربه های خیلی محکمی میزنه و حتی تو جمع این کار رو میکنه من بیشتر عصبی میشم اکثرا با نادیده گرفتن این کار و توجه نکردن به کارش بیخیال میشه و ادامه نمیده اما وقتی بدونه کسی واکنش نشون میده ادامه میده .ممنون میشم راهنمایی کنید.
سلام دوست خوبم. واضحه که فرزندتون این کار رو برای جلب توجه بیشتر میکنه. و چقدر خوب که شما نادیده گرفتن این کار رو پیشه کردید.
بهترین روش اینه که وقتی این کار رو کرد، بهش باج ندید. ولی وقتهای دیگه به اندازه کافی بهش توجه و محبت کنید تا بدونه دوستش دارید و برای توجه بهش نیاز به آسیب دیدنش ندارید.
اگر از نظر من باشه بهترین کار این
من ۱۴ سالمه من مامان بابام دست روم بلند نمی‌کند ولی بعضی وقت ها دعوام می‌کنند من حرف های می‌شنوم که واقعا آزارم میده
بعد من هر وقت عصبانی هستم این کارو میکنم این کار خوبی ولی این بده که کسی باز نمیفهمه ناراحتی
سلام دوست خوبم. بهترین کاری که میتونید انجام بدید این هست که به همراه پدر و مادرتون به مشاور خانواده مراجعه کنید. و در زمانهایی که احساس کردید میخواید به خودتون آسیب بزنید، حتما محیط اطرافتون رو تغییر بدید و خودتون رو تو جمع قرار بدید.
سلام من یک دختر ۹ ساله دارم که خیلی لوس و خیلی تنبل شده..امسال نمراتش به شدت افت کرده معلم ازش راضی نیست و تکالیفشو اصلا انجام نمیده و همش دنبال بهونه اس که از تکالیف فرار کنه یک روز که من بهش از ظهر وقت دادم تا شب که بنویسه، ننوشت من هم دعواش کردم و به شدت سرم دادمیزد منم گفتم داد نزن میزنمت اون هم گفت غلط میکنی و من از کوره در رفتم ویک سیلی زدم بهش اون به شدت داد میزد و عصبانی بود صودت خودشو چنگ زد وخراش انداخت وهمش میگفت من میرم..من از این خونه میرم..من از این دنیا میرم..میدونم کار منم اشتباهه اما واقعا کنترل کردن چنین بچه ای هم واقعا سخته لطفا کمکم کنید. این بچه دیگه صبر منو لبریز کرده.
سلام دوست خوبم. مرسی که تجربه تون رو با ما به اشتراک گذاشتید. ولی اگه بخوایم بهتون چندتا پیشنهاد بدیم؛ اول توصیه میکنیم که همراه با فرزندتون به یه مشاور متخصص کودک مراجعه کنید. و دوم اینکه خودتون بیشتر به رفتار و احساسات کودک دقت کنید تا ببینید دلیل رفتار خشنش چیه. آیا احساس کرده که توی خونه فشار زیادی روش میاد؟ رفتارهای این چنینی حتی میتونن به دلیل یه قلدری کوچیک توی مدرسه باشن که فرزند شما نتونسته به روش درستی باهاش مقابله کنه. مطمئن باشیدکه مسئله قابل حل هست.
پسر من ۹ سالشه،امروز با برادرش دعوا کرد،برای تبیه کردنشون،اجازه ندادیم برن باشگاه،،بعد از ظهر متوجه شدیم تو مدتی که تو اتاقشون بودن،با سیخ چوبی صورتشو خط خطی کرده،نمیدونم باید چیکار کنیم،اولش گفت که این کارو کردم،بعدش منکر شد و گفت اشتباه میکنید،من تو مدرسه زخمی شدم،واقعا کلافه شدیم،لطفا راهنمایی کنید
سلام دوست خوبم. روزتون بخیر. از اونجایی‌که اولین بار هست که فرزندتون این کار رو انجام میده، توصیه میکنیم که به جای سرزنش کردنش، فقط تمرکزتون رو بذارید روی آموزش احساسات بهش و یاد دادن نحوه بروزشون. اگه بعدش باز تکرار شد، میتونید از متخصص کمک بگیرید.
سلام من ۹ سالمه و علاقه ی زیادی به خراش انداختن روی دستم دارم و یه دوس
زهرای عزیز. همونطور که در جواب کامنت قبلیت گفتیم، بهتره این موضوع رو با خانواده ات هم در میون بذاری و در کنارش هر زمان که حس کردی دلت میخواد دستت رو خراش بندازی، به جاش یه کار مفید دیگه که بهش علاقه داری انجام بدی. مثل فیلم دیدن، بازی کردن یا نقاشی کشیدن. یا با روشهای آروم کننده ای مثل گرفتن دوش سعی کنی خودت رو آروم کنی و از اون فکر دور کنی. و اینکه هروقت حس کردی ممکنه به خودت آسیب بزنی، سریعا وارد یه جمع بشو. مثلا از اتاقت خارج شو و برو توی پذیرایی پیش بقیه. حضور بقیه باعث میشه این کار رو انجام ندی.
سلام من ۹ سالمه و علاقه ی زیادی به خراش انداختن روی دستم دارم و یه دوست دارم که افسرده شده و میخواستم درکش کنم و دستام رو میبرم
سلام زهرای عزیز. توصیه میکنیم این موضوع رو با خانواده ات هم در میون بذاری. ضمنا یادت باشه که برای درک بقیه نیاز نیست دقیقا همون کاری رو انجام بدی که اونها انجام میدن، بلکه بهتره ازشون بپرسی به کمک نیاز دارن یا نه. و اگه نیاز داشتن بهشون کمک کنی.