تاثیر رفتار والدین با کودک بر شخصیت او
وقتی به نهان شخصیت هر فرد نگاه می‌کنیم، ردپایی از دوران کودکی او و تاثیر نگرش و رفتار والدین با کودک می‌رسیم. اما این نگرش والدین دقیقا چیست؟
منظور از نگرش والدین، در واقع همان برخورد رفتاری و گفتاری است که والدین در حین رشد کودک نسبت به او اتخاذ می‌کنند. شخصیت هر فرد، هوش و رفتار او نسبت به دیگران به شدت به این نحوه‌ی رفتار و گفتار والدینش با او در دوران کودکی وابسته است. از آنجاکه والدین اولین و مهمترین الگوی کودک در زندگی هستند؛ عموم افراد خواسته یا ناخواسته، از رفتارها و کلام والدین خود تاثیر می‌پذیرند. و این افراد در بزرگسالی بیشترین شباهت را به والدین خود خواهند داشت. حال اگر والدین رفتار اشتباهی اتخاذ کنند؛ این رفتار اشتباه چه تاثیری بر شخصیت و آینده‌ی کودک خواهد داشت؟
در این مقاله از سری مقالات نورولند، به کمک مقالات نوشته شده در yaseminaker و dediopsikoloji بررسی تاثیر گفتار و رفتار والدین با کودک می‌پردازیم.
رفتار کودک در مقابل برخورد اشتباه والدین
کودکی که با رفتار یا حرف اشتباه از طرف والدین روبرو شود، در بیشتر مواقع واکنش‌های زیر را از خود نشان میدهد:
1. رفتار اشتباه والد را الگو برداری کرده و عینا تکرار می‌کند.
2. بعضی از کودکان انقدر تحت فشار قرار می‌گیرند که رفتاری دقیقا معکوس رفتار والد را از خود نشان میدهند. در این حالت نتیجه‌ی رفتار برای کودک اهمیتی ندارد و تنها می‌خواهد متفاوت از والد عمل کند.
3. بعضی دیگر از کودکان هم رفتار والد خود را به شدت تفسیر کرده و تلاش می‌کنند تا بهترین قسمت آن را جدا کرده و آن را تکرار کنند. البته شاید اینطور به نظر برسد که این کودک بهترین رفتار را اتخاذ کرده و بسیار عاقلانه رفتار کرده است. اما باید دانست که این عملکرد کودک را بیش‌از حد به فکر فرو می‌برد و باعث اضطراب، وسواس فکری و نوشخوار ذهنی زیاد در کودک خواهد شد.
این الگوی برخورد در بزرگسالیِ همین کودک خود را به شکل یک والد پر توقع و کنترلگر مثل نمونه‌ی زیر نشان خواهد داد:
“مادرم میخواست من دکتر بشوم، حتما این بهترین کاری بوده که می‌توانستم بکنم. حالا که من دکتر نشدم و احساس شکست خوردگی دارم؛ پس پسرم حتما باید دکتر شود تا موفق باشد.”
اما کدام برخوردهای والدین هستند که شخصیت کودک را به شکل منفی تحت تاثیر قرار میدهند؟
آسیب‌رسان‌ترین رفتار والدین با کودک
1. والد سرکوبگر
اگر در خانواده یک والد سرکوبگر و خودرای وجود داشته‌باشد، فرزندان شخصیتی خجالتی، بی‌اعتماد به‌نفس، ترسو و تاثیرپذیر پیدا خواهند کرد.
2. والد ساده لوح یا زیادی بردبار
اساس خانواده‌های این‌چنینی، کودک محوری است. هرچند تصور می‌شود که باور کردن و اهمیت دادن به نظرات و خواسته کودک خوب است؛ اما باید دانست که همیشه اینگونه نیست. زیرا کودکانی که در چنین خانواده هایی بزرگ می شوند؛ در آینده ممکن است خودخواه، ازخود راضی و بیش از حد مستبد باشند.
3. حمایت افراطی والدین
در فضایی که رفتارهای کودک به شکل لحظه‌ای تحت کنترل والدین باشد و کودک در رفتار و تصمیمات خود به اندازه کافی آزاد نباشد؛ رشد کودک محدود می‌شود. حاصل این نگرش والدین کودکی بی‌اعتماد بنفس، ناتوان در تصمیم‌گیری و وابسته به دیگران خواهد بود. کودکی که در چنین بستری رشد کند، در آینده و به خصوص در فرایند ازدواج و زندگی مشترک خود، نیاز به فردی خواهد داشت که همواره او را کنترل کند و به عروسکی کوکی بدل خواهد شد.
4. دمدمی مزاجی و بی ثباتی در رفتار والدین
خانواده‌ای با یک یا دو والد دمدمی مزاج، خانواده‌ای لحظه‌ای خواهد بود. رفتار والد دراین خانواده به شکل لحظه‌ای تغییر خواهد کرد و کودک به دلیل سرعت بالای تغییرات، هرگز متوجه اشتباه خود و دلیل رفتار خوب یا بد والد نخواهد شد. و این مسئله موجب ایجاد شخصیت ناسازگار و نابلد در کودک خواهد بود.
5. والد همیشه مخالف
این نوع والدین همیشه و به تمام نیازها و خواسته‌های کودک نه می‌گویند. این نگرش برای کودک کاملاً منفی است. زیرا این والد صرف نظر از اینکه با چه ایده‌ای روبرو شود، آن را رد می کند. کودکان این خانواده به خود اعتماد ندارند و نمی‌توانند به افراد دیگر نیز اعتماد کنند.
6. نگرش مادر/پدر کمال گرا
این نوع خانواده‌ها می‌خواهند برآورده شدن آرزوهای برآورده نشده‌ی خود را در کودک ببینند. این رفتار بسیار ناسالم است. چون این کودکان همیشه مرکز توجه، هزینه، عشق و … هستند؛ در روابط آینده‌ی خود هم همین مقدار از عشق و توجه و تلاش برای رسیدن به بهترین‌ها را از دیگران خواهند خواست.
7. نگرش تبعیض آمیز والدین
تبعیض مستقیم توسط مادر/ پدر یا هر دو، تاثیر بسیار منفی روی کودکان دارد. در صورتی که در خانه دو کودک وجود داشته باشد که بین آن‌ها تفاوتی قائل شوید، این موضوع روی هر دو کودک تاثیر منفی خواهد داشت. یعنی بر یکی اثر مثبت و بر دیگری اثر منفی ندارد! کودکی که به او کمتر توجه شده، ممکن است نسبت به خواهر و برادر خود احساسات خصمانه داشته باشد و کودکی که تمام توجه‌ها روی اوست؛ دچار خودشیفتگی خواهد شد.
8. گفتار ناصحیح والدین
همینطور که می‌دانید، ارتباط کلامی موثرترین نوع ارتباط است. به دلیل وجود پیوند قوی و موثر بین کودک و والدین، کلام والدین تاثیر زیادی بر شخصیت کودک خواهد داشت. والدینی که با یکدیگر، دیگران و کودک به درستی صحبت نمی‌کنند؛ کودکانی ناسازگار و طرد شده پرورش میدهند.
اما نگرش صحیح در برابر کودک چگونه خواهد بود؟
توصیه‌های برای داشتن صحیح‌ترین رفتار والدین با کودک
قبل از بیان این توصیه‌ها؛ پیشنهاد می‌کنیم حتما به صفحه اینستاگرام نورولند بپیوندید تا بتوانید خیلی راحت‌تر؛ هر روزه راهکاری مفید تربیت کودک سالم و باهوش را دریافت کنید.
نگرش‌های رفتاری
- به حرف فرزندانتان گوش دهید.
- نیاز کودکان به توجه و علاقه را درک کنید و به فرزندتان به اندازه‌ی کافی عشق و توجه بدهید.
- اجازه دهید فرزندتان اشتباه کند و در صورتی که اشتباه کرد، کنار او باشید.
- اجازه دهید فرزندتان خود و احساساتش را بیان کند. از احساسات او حمایت کنید.
- هرگز فرزندتان را با دیگران مقایسه نکنید.
- به جای تمرکز بر اشتباهاتی که فرزندتان مرتکب شده است، رفتار مثبت او را تشویق کنید. البته که این تشویق کردن دارای حدودی است. این حدود و روش‌های صحیح تنبیه و تشویق کودک را در مقاله‌ی روش‌های تشویق و تنبیه کودک دنبال کنید.
- به فرزندتان مسئولیت هایی مناسب سنش بدهید.
- برای فرزندتان تصمیم نگیرید، او را تشویق کنید تا تصمیم بگیرد. البته در حین انجام این کار، خود را کاملاً کنار نکشید.
- از طریق قوانین و مرزهای تعیین شده، هنجارها را به فرزند خود بیاموزید. به این ترتیب آن‌ها احساس امنیت می‌کنند.
- خودتان به قوانینی که تعیین می‌کنید پایبند باشید.
- قبل از اتخاذ نگرش گفتاری یا رفتاری مناسب، با همسرتان در این مورد مشورت کرده و به یک نظر مشترک برسید.
- از تصمیمات فرزندتان حمایت کنید.
نگرش‌های کلامی
به عنوان یک والد و با در نظرگیری تاثیر رفتار والدین بر شخصیت کودک لازم است دقت زیادی در انتخاب کلمات خود حین صحبت کردن با فرزند، همسر و دیگر افراد به‌کار برید؛ زیرا کودکان مثل ضبط صوتی هستند که تمام کلمات شما را ضبط و ذخیره می‌کنند. همچنین وزن و بار معنایی بالای کلمات را نباید دست کم بگیرید و حتی به شوخی نباید از کلمات ناصحیح یا دارای معنای منفی در صحبت کردن با کودک یا در مقابل کودک استفاده کنید.
در این راستا شما باید:
- اسم مناسبی برای فرزند خود انتخاب کنید.
- در تمجید کردن از کودک از القاب زیبا استفاده کنید.
- فحش‌ها و کلمات رکیک را به شکل کامل از زندگی خود حذف کنید.
- نسبت به همسر خود محبت کلامی داشته باشید.
- با افراد مثبت اندیش و نیکو سخن ارتباط بگیرید.
کلام پایانی
همانطور که پیش‌تر گفتیم، نگرش والدین که شامل روش گفتار و رفتار والدین با کودک است؛ تاثیر زیادی در شخصیت کودک خواهد داشت. به همین علت والدین باید در اتخاذ روش رفتار و صحبت کردن با کودک، دقیق عمل نمایند. تاثیر رفتار والدین بر شخصیت کودک را جدی بگیرید و رفتار صحیحی با فرزند خود داشته‌باشید!
با تکیه بر یافته‌های علمی محققین می‌توان گفت که بیشتر مشکلات خانوادگی رخ داده به دلیل آسیب‌های رفتاری دیده شده در کودکان، به دلیل اتخاذ روش‌های رفتاری و گفتاری اشتباه توسط والدین رخ میدهد. پس بهتر است این‌بار که با فرزند خود به ناسازگاری برخورد کردید ابتدا به رفتار و گفتار خودتان نگاهی بیاندازید. شاید با تغییر رفتار یا گفتار خود بتوانید فرزند سازگارتری داشته باشید.
