تقویت مهارت‌های اجتماعی کودکان با بازی‌های اجتماعی

مهارت‌ اجتماعی بالا، به بچه‌ها این اجازه را می‌دهد که از روابط بهتر با همسالان خود لذت ببرند. اما مزایای مهارت‌های اجتماعی فراتر از روابطی است که کودکان با همسن‌های خود دارند. نتایج تحقیقات انجام شده، نشان دادند که تقویت مهارت‌ اجتماعی کودکان، ممکن است استرس را در کودکانی که در سن مهد کودک هستند، کاهش دهد.

مهارت‌های اجتماعی مجموعه‌ای از مهارت‌ها هستند که به اصلاح مداوم و پیشرفت کودکان نیاز دارند. این مهارت‌ها به گونه‌ای نیستند که کودک شما از بدو تولد آن را داشته باشد و به شکلی هستند که می‌توان با تمرین آن‌ها را تقویت کرد و بهبود بخشید. در واقع اجتماعی شدن کودک، اکتسابی است.

برخی از مهارت‌های اجتماعی پیچیدگی بیشتری دارند و باید با تمرین و دقت بیشتری به کودکان یاد داده شوند. مثلا اینکه زمانی که شخصی مورد ظلم واقع می‌شود، کودک باید چه واکنشی از خود نشان دهد؟ یا اگر معلم یا داور نظری مخالف با رای کودک دادند، او چه رفتاری باید انجام دهد؟

برای کسب مهارت‌های اجتماعی باید صبر و حوصله به خرج دهید تا این مهارت نرم کودک مطابق با آن تغییر کند و بهبود یابد. در این مقاله‌ی نورولند قصد داریم تا به مزایای مهارت‌های اجتماعی و راهکارهای تقویت مهارت اجتماعی کودکان بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

چرا مهارت‌های اجتماعی برای کودکان مهم هستند؟

به نظر می‌رسد که برخی از کودکان، مانند بسیاری از بزرگسالان، به طور طبیعی مهارت‌های اجتماعی بیشتری نسبت به دیگران دارند. این‌ها افرادی هستند که دیگران را جذب می‌کنند و افراد به راحتی می‌توانند با آن‌ها دوست شوند و ارتباط برقرار کنند.

مانند هر مهارت دیگر، مهارت‌های اجتماعی را هم می‌توان به سادگی آموخت. با این حال، آنچه اهمیت دارد، این است که آیا کودکان قادر به تشکیل ارتباطات معنی‌دار با دیگران هستند، می‌توانند به خوبی با افراد دیگر همدلی کنند و تعامل داشته باشند؟ داشتن این مهارت‌ها باعث می‌شود که کودکان در شرایط نامساعد خود را به راحتی تطبیق دهند.

افراد در سنین کم بسیار بهتر مطالب را یاد خواهند گرفت. اگر کودک شما در سنین کم نمی‌تواند درخواست خود را به صورت درست و واضح بیان کند یا در کنار افراد دیگری غیر از والدین خود، شروع به گریه می‌کند، با بهبود مهارت‌های اجتماعی در سن کم امکان برطرف شدن مشکلات فوق بیشتر خواهد بود.

بزرگسالان گاهی به اشتباه فرض می‌کنند که کودکان فقط برای تفریح بازی می‌کنند. اما این درست نیست. در حقیقت، کودکان بیشتر مهارت‌های خود را از طریق بازی کردن به دست می‌آورند. بازی کردن روشی است که آن‌ها دنیای اطراف خود را کشف می‌کنند و باید تشویق شوند تا مهارت‌های جدید را هنگام بازی کردن یاد بگیرند. در حالی که کودک شما در حال بررسی دنیای خود از طریق بازی است، برای یادگیری مهارت‌های جدید بسیار آماده‌ است. شما به عنوان والدین باید سعی کنید که کودک خود را به انجام بازی‌های هدفمند این چنینی تشویق کنید. تشویق شما می‌تواند کودکتان را بسیار خوشحال و پرانگیزه کند.

وقتی بزرگ‌تر می‌شوند، مهم است که احساساتتان را با کودک نوپای خود در میان بگذارید، با این کار آن‌ها قادر به درک و تفسیر احساسات دیگران و خودشان می‌شوند. از طریق صحبت در مورد چگونگی بیان و تکرار احساسات، کودکان شروع به یادگیری کلمات مرتبط با آن می‌کنند و بعدا می‌توانند از آن کلمات برای بیان احساسات خود استفاده کنند. دانستن این کلمات باعث می‌شود تا کودک شما در آینده بتواند به دور از خجالت با دیگران ارتباط برقرار کند.

مزایای مهارت‌ اجتماعی برای کودکان

بالا بردن مهارت‌ اجتماعی کودکان، طیف وسیعی از مزایا را به کودکان می‌دهند. این مهارت‌ها به موفقیت بیشتر در مدرسه و روابط بهتر با همسالان خود منتهی می‌شود. بعد از تحقیقاتی که در دانشگاه ایالتی پن و دانشگاه دوک انجام شد، محققان متوجه شدند کودکان 5 ساله‌ای که در گوش دادن، به اشتراک گذاشتن وسایل و خوراکی‌ها با همسالان خود، همکاری با دیگران و دیگر مهارت‌های مربوط به مهارت اجتماعی بهتر عمل می‌کنند، در دانشگاه‌های بهتری نیز قبول می‌شوند و مسیر موفق‌تری هم طی خواهند کرد.

مجله آمریکایی بهداشت عمومی تحقیقات دیگری منتشر نمود که در آن به موفقیت بیشتر کودکانی اشاره کرد که در مهدکودک روابط اجتماعی بهتری دارند. کودکانی که مهارت‌های اجتماعی قوی دارند، راحت‌تر می‌توانند با همسالان خود کنار بیایند، و به احتمال زیاد سریع‌تر با هم دوست می‌شوند.

روابط دوستانه با همسالان، همچنین به کودکان فرصت می‌دهد تا تقویت روابط اجتماعی پیشرفته‌تری مانند حل مساله و حل اختلافات را تمرین کنند.

اما کودکانی که مهارت‌های اجتماعی و عاطفی خوبی ندارند، ممکن است بیشتر در معرض خطرات و آسیب‌های زیر قرار بگیرند.

• وابستگی به کمک‌های مردمی
• مشکلات قانونی
• سو استفاده از مواد مخدر
• مشکل در ارتباط با افراد دیگر
• استرس و اضطراب ناشی از برقرار نکردن ارتباط با دیگران

همچنین محققان دریافتند که حین تقویت مهارت‌ اجتماعی کودکان، سطح کورتیزول (هورمون استرس) کمتری در بدن کودک ترشح می‌شود.

مهارت‌های اجتماعی کودکان در سنین مختلف

به طور کلی، پروسه اجتماعی شدن کودک از سنین کم و به ترتیب زیر شروع می‌شود:

مهارت های اجتماعی کودکان ۲ تا ۳ سال:

در این سن کودکان باید بتوانند توجه دیگران را جلب کنند. برقراری ارتباط اجتماعی به صورت کلامی را به آن‌ها یاد دهید. (در همین حد که بتوانند سلام و خداحافظی کنند). علاوه بر این موارد، بچه‌ها در این سن باید توانایی تشخیص فردی که صحبت می‌کند را داشته باشند.

مهارت های اجتماعی کودکان ۳ تا ۴ سال:

در این دوره، کودکان باید توانایی صحبت با عروسک‌ها یا اسباب‌بازی‌های خود را هنگام بازی داشته باشند. و ارتباط کلامی را با کلمات درست، در این سن باید به کودکان آموزش دهید.

مهارت های اجتماعی کودکان ۴ تا ۵ سال:

کودکان در این سن، تمایل بیشتری به همکاری با بچه‌های دیگر دارند و باید بتوانند درخواست‌های خود را به صورت مستقیم دهند.

مهارت اجتماعی کودکان ۵ تا ۶ سال:

۵ تا ۶ سال، سنی است که کودکان باید قادر باشند دوستان خود را راضی نگه دارند و از کلماتی مثل ببخشید، لطفا، متشکرم و غیره استفاده کنند. در این سن کودکان علاقه‌ی زیادی به بازی‌های قابتی پیدا می‌کنند و باید به آن‌ها اصول بازی جوانمردانه و اخلاقی را هم یاد دهید.

با کسب این توانایی‌ها در رده‌های سنی مختلف، مهارت‌های اجتماعی فرزند شما تا حد زیادی رشد خواهند کرد.

داشتن یک برنامه‌ی منظم برای انجام بازی، درتقویت مهارت‌ اجتماعی کودکان بسیار موثر است. در قالب بازی، به کودک خود قوانین مختلف و آداب معاشرت را آموزش دهید. در راستای این آموزش‌ها که بخش مهمی از مهارت‌های اجتماعی هستند، می‌توانید نحوه برخورد بچه‌ها با مهمانان، احترام گذاشتن آن‌ها به بزرگترها و رعایت قوانین را به کودکان خود یاد دهید. و بچه‌ها را متوجه کنید که با چه کسانی باید ارتباط برقرار کنند و از ارتباط با چه افرادی باید خودداری کنند.

انواع مهارت‌ اجتماعی که باید به کودکان بیاموزیم:

1- اشتراک گذاری

تمایل برای به اشتراک گذاشتن یک خوراکی یا به اشتراک گذاشتن یک اسباب‌بازی می‌تواند راهی دوستانه برای کمک به کودکان و حفظ روابط اجتماعی‌اش باشد. کودکان از سن 2 سالگی، ممکن است تمایل خود را برای سهیم شدن اسباب‌بازی یا خوراکی با دیگران نشان دهند، اما معمولا تنها زمانی این کار را انجام می‌دهند که منابع آن‌ها فراوان است.

با این حال، کودکان بین سنین 3 تا 6 اغلب خودخواه هستند. و زمانی خوراکی خود را با دیگر هم‌سن‌های خود به اشتراک می‌گذارد که علاقه‌ای به آن نداشته باشد، زیرا حس می‌کند اگر وسیله یا خوراکی خود را با کسی تقسیم کند، لذتی که به او می‌رسد هم نصف می‌شود.

کودکان با سن 7 یا 8 سال، نسبت به عدالت بیشتر نگران می‌شوند و تمایل بیشتری برای سهیم شدن دارند. کودکانی که در مورد خودشان احساس خوبی دارند، تمایل بیشتری برای سهیم شدن با دیگران از خود نشان می‌دهند. آموزش به اشتراک گذاشتن خوراکی و اسباب‌بازی به کودکان می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس آن‌ها نیز منجر شود.

چگونه اشتراک‌گذاری را با کودک خود تمرین کنیم؟

برای اینکه فرزندتان وسایل یا خوراکی خود را با دیگران به اشتراک بگذارد، او را مجبور نکنید و برای این کار با او دعوا نکنید. سعی کنید که با آرامش و خونسردی او را تشویق به این کار کنید و به او بفهمانید که با به اشتراک گذاشتن خوراکی یا وسایل خود می‌تواند به دیگران حال خوب دهد. مثلا به او اینطور بگویید که «به نظر می‌آید که قرار است میان‌وعده‌ی خود را با خواهرت شریک شوی، مطمئنم او بابت این کار تو بسیار خوشحال خواهد شد.»

2- همکاری

همکاری به معنای کار با یکدیگر برای رسیدن به یک هدف مشترک است. کودکانی که با یکدیگر همکاری می‌کنند، در برابر درخواست دیگران محترمانه‌تر برخورد خواهند کرد و مشارکت بهتری خواهند داشت.

همکاری یکی از پارامترهای اجتماعی شدن کودک است که برای دستیابی به یک جامعه موفق، ضروری است. کودک شما باید همراه با همکلاسی‌ها در زمین‌بازی و همچنین در کلاس همکاری کند.

کودکان در حدود سه سال و نیم می‌توانند با همسالان خود برای یک هدف مشترک کار کنند. برای کودکان، همکاری ممکن است هر چیزی باشد، مثل ساختن یک برج اسباب‌بازی، یا یک بازی که به مشارکت همه نیاز داشته باشد. برخی از کودکان در موقعیت‌های همکاری، نقش رهبر را برعهده می‌گیرند و برخی نقش اجرا کننده را دارند و همکاری دقیقا یعنی این نقش‌ها در کنار یکدیگر به درستی کار خود را انجام دهند. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه با دیگر مهارت‌های لازم برای کودکان آشنا شوید و راهکارهای تقویت مهارت اجتماعی کودک را یاد بگیرید حتما به اینستاگرام نورولند هم مراجعه کنید.

چگونه همکاری را با کودک خود تمرین کنیم؟

در مورد اهمیت کار گروهی صحبت کنید و اینکه چگونه مشاغل در زمانی که همه در آن شرکت می‌کنند، بهتر است. فرصت‌هایی برای کل خانواده ایجاد کنید تا با هم کار کنند. مثل زمانی که یک وعده غذایی درست می‌کنید یا هر کار خاصی که برای خانواده ضروری است و همه باید برای انجام آن دست به دست هم بدهید، در طول این بازی‌ها و تمارین هم حتما به اهمیت همکاری تاکید کنید.

3- گوش دادن

گوش دادن فقط سکوت نیست. گوش دادن یعنی صحبت‌های طرف مقابل را به خوبی متوجه شوید و به حرف‌هایی که می‌زند دقت کنید. شنیدن هم چنین جز مهمی از ارتباط سالم و البته مهارت‌های اجتماعی است. حتی می‌توان گفت بیشتر یادگیری در مدرسه، به توانایی کودک در گوش دادن به آنچه معلم می‌گوید، بستگی دارد. دادن فرصت‌های زیاد به کودک برای تمرین، می‌تواند این مهارت را تقویت کند.

گوش دادن یا شنیدن عنصر مهمی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک است و حتی در بزرگسالی هم به آن‌ها کمک می‌کند تا قبل از انجام هرکاری یا گرفتن هر تصمیمی به خوبی حرف‌ها طرف مقابل خود را بشنوند.

مهم است که به کودکان خود بیاموزیم زمانی که شخصی در حال صحبت کردن است نباید به گوشی موبایل خود نگاه کنیم زیرا باعث می‌شود که تمرکز کافی نداشته باشیم و به درستی نتوانیم حرف طرف مقابل را گوش دهیم.

چگونه مهارت گوش دادن را در کودک خود تقویت کنیم؟

هنگام خواندن کتاب برای کودکان، متعددا توقف کنید و از آن‌ها بخواهید در مورد آنچه که می‌خوانید برای شما توضیح دهند. مثلا به کودک خود بگویید: ” چه چیزی در مورد این داستان را تا کنون به خاطر دارید.” بعد از اینکه برای شما تعریف کرد، قسمت‌هایی که جا انداخته بود را به او دوباره توضیح دهید. به آن‌ها آموزش دهید تا در هنگامی که شما در حال صحبت کردن هستید، فقط گوش دهند و در میان صحبت کسی حرف نزنند. توانایی گوش دادن فعال به اجتماعی شدن کودک و تقویت مهارت اجتماعی کودک کمک خواهد کرد.

4- پیروی از قوانین

کودکانی که با پیروی از قوانین مشکل دارند، به احتمال زیاد عواقب متعددی را تجربه خواهند کرد. از کپی کردن تکالیف خود برای به دست آوردن نمره تا مشکلات بزرگتری که با پیروی نکردن از قانون در جامعه با آن مواجه خواهند شد.

پیروی از قوانین نیز یکی از ارکان مهم برای تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک است و در آینده‌ی کودک بسیار تاثیرگذار خواهد بود. همانطور که به کودکان خود تمیزی، نظافت و خیلی مهارت‌های دیگر را آموزش می‌دهید، به آن‌ها یاد دهید که از قوانین پیروی کنند و به آن احترام بگذارند. با این حال، قبل از اینکه از کودک خود انتظار داشته باشید که به قوانین عمل کند، باید در آموزش و رفتار خود دقت کنید تا الگوی اشتباه به او یاد ندهید.

مثلا برای جلوگیری از وابستگی کودک به موبایل، باید قوانینی در خانه وضع کنید. 

چگونه پیروی از قوانین را با کودک خود تمرین کنیم؟

• در لحظه به کودک خود بیش از یک دستور ندهید. به جای اینکه به او بگویید دست‌هایت را بشور، کفش را از پای خود خارج کن و کتاب‌ها را کنار بگذار، اجازه دهید تا ابتدا یک دستور را اجرا کند، سپس بعدی را به او اعلام کنید.
• دستورها و قوانینی که باید رعایت شوند را در هنگام آموزش به صورت سوال مطرح نکنید. مثلا به کودک خود نگویید، آیا ممکن است اسباب‌بازی‌های خود را مرتب کنی؟ با پرسیدن سوال به این شیوه، به کودک خود اجازه می‌دهید تا گزینه‌ای به اسم نه را بتواند انتخاب کند. با آرامش و احترام از فرزند خود بخواهید تا کاری که گفتید را به بهترین شیوه انجام دهد.
• فراموش نکنید که نقض قوانین در کودکان نیز طبیعی است. و امکان دارد دلایل مختلفی داشته باشد. به هیچ عنوان نباید کودک خود را سرزنش یا تنبیه کنید.
• با گفتن چیزهایی مثل “از اینکه بعد از یکبار گفتن، حرفم را گوش کردی، از تو متشکرم”
• اگر کودکان شما برای پیروی از دستورها تلاش می‌کنند، به آن‌ها فرصت تمرین پیروی از فرمان‌های ساده را بدهید.

5- احترام به حریم شخصی

مهم است که به بچه‌ها یاد بدهیم چطور به حریم شخصی دیگران احترام بگذارند. برای انجام این کار قوانین خانگی ایجاد کنید که کودکان را تشویق می‌کند به حریم شخصی افراد دیگر احترام بگذارند.

اگر کودک شما چیزها را از دست افراد دیگر می‌گیرد و یا هر وقت حوصله‌اش سر می‌رود، مشکلاتی را ایجاد می‌کند. اگر کودک شما به دامن آشنایان می‌رود و یا در هنگام صحبت کردن بیش از حد به افراد نزدیک است، از آن به عنوان یک لحظه آموزنده استفاده کنید. کودک خود را کنار بکشید و به برخی از مسائل مربوط به فضای شخصی به او آموزش دهید.

چگونه احترام به فضای شخصی را با کودک خود تمرین کنیم؟

به کودکان خود آموزش دهید تا زمانی که صحبت می‌کنند، با فاصله باز و را دور از دست مردم بایستند. زمانی که در صف ایستاده‌اند، در مورد این که چقدر نزدیک به فرد مقابل آن‌ها است و همچنین در مورد حریم خصوصی با آن‌ها صحبت کنید. شما ممکن است در سناریوهای مختلف نقش داشته باشید تا به آن‌ها در تمرین توصیف فضای شخصی مناسب کمک کنید. اما حتما فضای شخصی و احترام به حریم دیگران را جدی بگیرید.

6- تقویت ارتباط چشمی در کودکان

تقویت ارتباط چشمی در کودکان بخش مهمی از ارتباط و مهارت‌ اجتماعی کودکان است. بعضی از بچه‌ها برای نگاه کردن به فردی که دارند صحبت می‌کنند، تقلا می‌کنند. اما در کل فرقی نمی‌کند که کودک خجالتی است و ترجیح می‌دهد به زمین خیره شود یا به سادگی حتی وقتی مشغول کار دیگری هم می‌شود، تماس چشمی را ادامه می‌دهد. مهم این است که بتواند با این ارتباط به طرف مقابل حس خوب انتقال دهد و مهارت اجتماعی خود را بهبود ببخشد.

چگونه ارتباط چشمی را با کودک خود تمرین کنیم؟

شما حتی می‌توانید نمونه‌هایی را به فرزند خود نشان دهید که ارتباط چشمی برقرار نمی‌کنند. تا به صورت تجربی هم مشاهده کنند که چه تاثیر منفی بر روابط اجتماعی خواهند گذاشت. برای تقویت تماس چشمی در کودکان خود هم می‌توانید دو سناریوی مختلف زیر را انجام دهید:

• از آن‌ها بخواهید تا زمانی که به زمین خیره شده‌اید، یک داستان را تعریف کنید، یا چشم‌ها را ببندید و یا به همه جا نگاه کنید، مگر اینکه به آن‌ها نگاه کنید.
• آن‌ها را دعوت کنید تا داستان دیگری تعریف کنید و زمانی که صحبت می‌کنید ارتباط چشمی داشته باشید.
• پس از آن، در مورد چگونگی احساس کودک خود در هر سناریو بحث و گفتگو کنید.

7- استفاده از آداب اجتماعی

گفتن لطفا و تشکر کردن و استفاده از آداب و رسوم می‌تواند راهی طولانی برای کمک به کودک شما برای جلب توجه به دلایل درست باشد. معلمان، والدین دیگر و کودکان دیگر به یک کودک خوب رفتار خواهند کرد.

البته، رفتارهای آموزشی گاهی اوقات می‌تواند مانند یک نبرد دشوار باشد.، همه بچه‌ها اجازه خواهند داد که رفتارشان گاهی از چهارچوب بیرون بزند. اما مهم این است که کودکان بدانند چگونه و در چه شرایطی باید مودب باشند، به خصوص وقتی که در خانه‌ی افراد دیگر یا در مدرسه هستند.

چگونه استفاده از آداب را با کودکان خود تمرین کنیم؟

می‌توانید از بازی‌های پرسش و پاسخی استفاده کنید. بازی‌هایی که در جواب آن‌ها باید بله یا خیر بگویید. سپس کلمات را به بله لطفا و نه متشکرم تغییر دهید و بازی کنید. این بازی باعث می‌شود تا بعد از مدتی کودک به صورت خودکار از این کلمات استفاده کند و همانطور که در ابتدا گفته شد، احترام نقش به سزایی در تقویت مهارت‌های اجتماعی کودکان خواهد داشت. به یاد داشته باشید زمانی که کودکان فراموش می‌کنند از این نوع رفتار استفاده کنند، از آن‌ها تعریف و تمجید کنید.

استراتژی‌هایی برای ارتقای مهارت‌ اجتماعی کودکان

استراتژی‌های زیر می‌توانند به ارتقای بیشتر مهارت‌های اجتماعی فرزندان شما کمک کنند:

8- همدلی را آموزش دهید:

سناریوهای مختلفی را اجرا کنید و به کودک، یاد دهید که در این شرایط باید چه کاری انجام دهد. هربار موقعیت‌های متفاوتی را به نمایش بگذارید تا کودکتان با آن‌ها آشنا شود.

9- فضای شخصی را توضیح دهید:

به فرزندان خود بگویید که هرکسی نیاز دارد که یک فضای شخصی داشته باشد و برای هر فرد حریمی وجود دارد که نباید اجازه دهد دیگران به آن وارد شوند و همینطور نباید به حریم شخصی دیگران هم وارد شد.

پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه در زمینه‌های دیگر مربوط به کودکان هم والد آگاهی باشید و از مهارت‌های مورد نیاز کودکان مطلع باشید؛ حتما از مطالب مفید اینستاگرام نورولند استفاده کنید.

10- مهارت‌های اجتماعی را تمرین کنید:

برای تقویت روابط اجتماعی کودک به کودکان راه درست برای شروع یک مکالمه را آموزش دهید. بچه‌ها را متوجه کنید که چگونه باید به گروه‌های کودکان هم‌سن خود بپیوندد، یا چگونه باید با دیگران بازی کند. مهارت‌های اجتماعی را در موقعیت‌های مختلف می‌توانید تمرین کنید.

هر روز به مدت یک ساعت با کودک خود بازی کنید و این مهارت‌ها را با او تمرین کنید تا در بزرگسالی به خوبی بتواند با دیگران ارتباط برقرار کند. البته تقویت روابط اجتماعی کودک فقط به ایجاد ارتباط با دیگران محدود نمی‌شود و رعایت قوانین، احترام به حقوق دیگران و موارد این چنینی هم مهارت‌ اجتماعی محسوب می‌شوند..

برای ایجاد روابط انسانی لذت‌بخش، مهم است که کودکان یاد بگیرند و این فرصت را داشته باشند تا مهارت‌های اجتماعی مناسب جامعه را تمرین کنند. و وظیفه والدین است که با آموزش‌های اصولی و درست، بچه‌ها را به سمتی هدایت کنند که بتوانند در جامعه به خوبی با افراد دیگر ارتباط سالم و پایدار برقرار کنند.

 بازی‌ برای تقویت مهارت اجتماعی کودکان