مدیریت و برخورد با لجبازی کودکان برای والدین یک چالش بزرگ است. زیرا وادار کردن کودکان لجباز به انجام کارهای اساسی روزمره مانند حمام کردن، غذا خوردن یا خوابیدن با یک کشمکش بزرگ همراه است. والدین به طور ناخواسته با تسلیم شدن در برابر احساسات خشن کودکان؛ سبب تشویق رفتار نامناسب در این کودکان می‌شوند. اگر کودک به حرف شما گوش نمی‌دهد، مدام گریه می‌کند، فریاد می‌زند، خودش را روی زمین می‌اندازد و «نه» کلمه مورد علاقه اش است؛ احتمالا یک کودک لجباز است.
«لجبازی» که بیشتر در کودکان بین 2 تا 6 سال رخ می‌دهد، می‌تواند برای والدین بسیار دشوار باشد. اما چرا یک کودک لجبازی می‌کند؟ در این مقاله از سری مقالات نورولند، به بررسی علل لجبازی کودکان می‌پردازیم.
مسئله‌ی اصلی که باعث لجبازی کودکان می‌شود، روند طبیعی رشد منیت در کودکان است؛ به علاوه، عزت نفس پائین در کودکان و نیاز به جلب توجه بیشتر هم به این موضوع دامن خواهد زد. رشد منیت و استقلال بخشی طبیعی از شکل گیری ادراک کودکان به حساب می‌آید. متخصصین با اشاره به اینکه عصبانیت کودک و تلاش برای انجام کاری که می‌خواهد در هنگام بروز احساس ناامیدی، نشان دهنده رشد صحیح او است، در واقع کودکان با زندگی به شکل یک بازی رفتار می‌کنند، ساختار خودمحور آن‌ها در حال شکل‌گیریست و همیشه آنچه را که دلشان می‌خواهند طلب می‌کنند. در واقع بچه‌ها می‌خواهند با به دست آوردن خواستههای خود، استقلال خود را نشان دهند و هرچه این استقلال از طرف والدین بیشتر محدود شود؛ کودک با لجبازی بیشتر به دنبال اثبات خودش خواهد بود.
وقتی کودکان با قوانین و موانعی مواجه می‌شوند، نمی‌خواهند آن‌ها را بپذیرند، و اعتراض خود را با نه گفتن و اصرار بر خواسته خود اعلام می‌کنند. این لجبازی برای رشد فردیت لازم است و در واقع این شیوه کودک برای بیان این که «من یک فرد مستقل هستم» است. بنابراین می‌توان حدس زد که کودکان در چه شرایطی بیشتر لجباز می‌شوند. در ادامه با الهام گیری از مصاحبه‌ی دکتر سنا سیوری با روزنامه حریت به بررسی 6 دلیلی که کودکان را به لجبازی سوق می‌دهد صحبت می‌کنیم و توصیه‌ها و هشدارهای مهمی را در مورد اقداماتی که باید به عنوان والدین انجام دهید را بیان می‌کنیم:
6 دلیل لجبازی کودکان
1. استبداد والدین
بررسی‌ها نشان داده است که فرزندان والدینی که سبک تربیتی بیش از حد مقتدرانه‌ای دارند در برابر این اقتدار لجاجت بیشتری نشان می‌دهند. این کودکان می‌دانند که زورشان به والدین نمی‌رسد و اعتراض خود در برابر استبداد را، به شکل لج کردن نشان می‌دهند.
چه باید کرد؟
به یاد داشته باشید که لجبازی در کودکان خصوصا بین ۲ تا ۶ سال بخشی طبیعی از روند رشد است، بنابراین قوانین خانه را با در نظر گرفتن خصوصیات فرزند خود وضع کنید. همچنین اگر کودکتان در برابر تصمیم شما پافشاری کرد، با طرد کردن او، لجبازی یا تنبیه واکنش نشان ندهید.
2. والدین مُصِر (اگر به هر چیزی که کودک می خواهد “نه” بگویید)
یکی دیگر از عوامل مهمی که می‌تواند لجبازی کودکان را ایجاد کند این است که کودک برای هر درخواستی با پاسخ «نه» مواجه می‌شود. زیرا آنچه کودکان بیش از همه به آن نیاز دارند احساس پذیرش و عشق است. “نه”گفتن مداوم باعث ایجاد احساس طرد شدن و ناامیدی در کودک می‌شود و لجبازی او را تقویت می کند.
در موارد غیرضروری، اگر فرزند شما نه می‌گوید؛ نیازی نیست همیشه اصرار کنید. بلکه لازم است تا کودک بعضا نتیجه‌ی نه گفتن‌های بی‌جای خود را ببیند تا از لجبازی‌های بیهوده دوری کند. مثلا اگر کودک با اصرار به غذا خوردن نه می‌گوید؛ نیازی نیست تا حتما غذا را به زور به او بدهید. اجازه دهید تا با گشنگی روبرو شود تا قانون خانه را یاد بگیرد. همینطور اصرار بر «نه» گفتن کودک بدون هیچ توضیحی نیز می‌تواند باعث لجبازی او شود. پس اگر در مقابل لجبازی کودکان پافشاری می‌کنید، حتما دلیل این کارتان را برای او توضیح دهید. برای کودکی که درحال اثبات فردیت خود به شماست، این اصرار بی‌دلیل شما موجب سرخوردگی خواهد بود.
چه باید کرد؟
قوانین خانه باید منعطف باشند. شما باید با آرامش دلیل اصرار خود را توضیح دهید و اگر فرزندتان سؤال دیگری در مورد این وضعیت دارد، باید به او پاسخ دهید.
3. والدین کم توجه
گاهی اوقات وقتی کودکان توجه لازم را از والدین خود دریافت نمی‌کنند، ممکن است بدخلق و لجباز شوند و سعی کنند این توجه را به خود جلب کنند.
چه باید کرد؟
مهم نیست چقدر مشغله دارید، مراقب باشید که در کنار فرزند خود حضور داشته باشید و زمان خوبی را با او سپری کنید. (هرچند کم) زمانی را “فقط” با فرزندتان بگذرانید. دور از هر چیزی که ممکن است حواس شما را پرت کند.
4. خانه‌ی بی‌قانون
اگر قوانین در خانه روشن نباشد و به یک خواسته‌ی یکسان یکبار نه گفته شود و بار دیگر با آن موافقت شود، بچه‌ها شروع به لجبازی می‌کنند، زیرا سؤال آن‌ها زیاد می‌شود و گیج می‌شوند.
چه باید کرد؟
قوانین خانه باید در حین منعطف بودن، روشن و قابل فهم برای کودکان نیز باشند. کودک باید بداند که اگر خوردن پفک ممنوع است؛ چه زمانی و چرا ممنوع نیست. مثلا باید بداند که خوردن پفک در خانه ممنوع است، بجز در روزهایی که مهمانی داریم. چون این روزها برای تفریح کردن کنار مهمان‌ها برنامه ریزی شده‌اند.
5. والدینی که دارای نگرش همسو در تربیت کودک نیستند
اگر در خانه‌ی شما پدر هنگام بله گفتنِ مادر نه می‌گوید یا اگر از سر محبت، به چیزهایی که مادر آن‌ها را ممنوع کرده، بله می‌گوید؛ باید بدانید که این رفتار نه تنها محبت‌آمیز نیست بلکه با مصداق دوستی خاله خرسه بودن، موجب گیج شدن کودک و دوگانه شدن رفتارهای او می‌شود.
چه باید کرد؟
به عنوان پدر و مادر، مراقب باشید که هم راستا عمل کنید. نگرش شما نسبت به فرزندتان و قوانینی که تعیین می‌کنید باید یکسان باشد. چیزی که یکی از شما “نه” می‌گوید، دیگری هرگز نباید به آن “بله” بگویید.
6. تشویق بی‌موقع
اگر ریتم زیر در منزل شما جاری‌ست باید بدانید که از روش تشویقی نامناسبی استفاده می‌کنید:
- کودک برای نخوردن غذا با لجاجت پافشاری می‌کند.
- کودک باز برای نخوردن غذا با لجاجت پافشاری می‌کند.
- کودک با هزار و یک منت و وعده‌ی جایزه، غذا می‌خورد.
- شما به او جایزه می‌دهید.
برخلاف تصور عمومی، پاداش‌دهی برای گوش دادن به حرف والدین یا رعایت قوانین خانه پس از یک دوره لجبازی، اصلا روش صحیحی برای رفع لجبازی کودک نیست. زیرا کودک یاد می‌گیرد که هر بار لجبازی می‌کند، پاداش می‌گیرد.
چه باید کرد؟
شما باید از پاداش‌های کاذب اجتناب کنید. این بسیار مهم است تا کودک شما این تصور را نداشته باشد که اگر لجبازی کند، و سپس به حرف شما گوش کند، تشویق خواهد شد.
کلام آخر
همانطور که می‌دانید توجه به نیازهای کودکان حین رشد، مهم‌ترین شاخصه‌ی والدگری است. در زمینه‌ی لجبازی کودکان باید بدانیم که لجاجت به خصوص درسنین 2 تا 6 سالگی طبیعی بوده و نشانگر رشد فردی کودک است. اما ما به عنوان والدین نباید با رفتارهای ناصحیح خود به این لجبازی دامن بزنیم. شما چه راهکارهایی را برای کنترل لجبازی در کودکان می‌شناسید؟ پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه راهکارهای مفید در موارد مرتبط با تربیت و برخورد با کودک خود را یاد بگیرید، به اینستاگرام نورولند مراجعه کنید.
