تماشای تلویزیون کودک را چگونه تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
تلویزیون یک رسانه‌ی جمعی است که این روزها جزئی جدایی ناپذیر از زندگی اکثر خانواده‌های ایرانی شده است و جای خود را در میان تفریحات و اوقات فراغت خانواده‌ها تثبیت نموده است. اما سوال اینجاست که تاثیرات مثبت و منفی تماشای تلویزیون کودک چگونه است؟ در این مقاله نورولند تصمیم داریم تا به بررسی تاثیرات مثبت و منفی این وسیله‌ی ارتباطی بر روی کودکانمان و موضوعات مهم در زمینه ارتباط کودک و تلویزیون بپردازیم. این مقاله با کمک مقالاتی از وبسایت dergipark به نگارش در آمده است. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه در همه‌ی زمینه‌ها والد آگاهی باشید حتما به اینستاگرام نورولند سری بزنید و از راهکاری مفید آن کمک بگیرید.
درباره‌ی تاثیرات تلویزیون بر کودک، تحقیقات زیادی صورت گرفته است. براساس این تحقیقات نمی‌توان به صراحت گفت که تاثیرات تلویزیون بر کودک کاملا مثبت یا منفی هستند، اما می‌توان تاثیرات حاصل از تلویزیون را به دو دسته ی تاثیرات آشکار و نهان تقسیم کرد که هریک می‌توانند مثبت، منفی یا خنثی باشند.
باید درنظر داشت که تاثیرات تلویزیون و دیگر رسانه‌ها برروی کودکان گوناگون متفاوت و متاثر از فاکتورهایی مانند موراد زیر است:
- سبک زندگی خانواده
- شخصیت کودک
- باورهای کودک
درنتیجه برنامه‌های تلویزیونی ممکن است بر روی یک کودک تاثیر خوبی داشته باشد درحالیکه بر کودک دیگری تأثیر منفی داشته باشد. درنتیجه تماشای تلویزیون نه صرفا می‌تواند زندگی کودک را مختل کند ( از طریق معایب تلویزیون برای کودک) و نه به تنهایی باعث تاثیرات مثبتی در زندگی او می‌گردد، بلکه تاثیر این استفاده به موضوعی به نام الگوی مصرف ربط دارد.
الگوی مصرف شامل زمان، محتوای مصرفی، سبک زندگی، باورها و… است.بیش از نیمی از کودکان قبل از سنین مدرسه، روزانه حدود 3 ساعت از زمان خود را پای تلویزیون می‌گذرانند. البته که کودکان در تاثیرپذیری از تلویزیون می‌توانند گزینشی عمل کرده و هم تاثیرپذیر باشند و هم تصمیم گیر، اما این ویژگی تا حد زیادی به سن کودک ربط دارد و به صورت زیر برآورد می‌شود:
از آنجا که اولین تجربه‌ی مستقیم کودک و تلویزیون در حدود 2 سالگی صورت می‌گیرید، کودک ابتدا از تلویزیون تقلید میکند. سپس از حدود 3 سالگی انتخابگرتر شده و در 5 الی 6 سالگی به تلویزیون وابسته می‌شود. مثلا باید حتما قبل از خواب تلویزیون ببیند یا ناهار را حتما جلوی تلویزیون بخورد. پس سنین قبل از مدرسه درشکل گیری ارتباط کودک و تلویزیون بسیار موثر است.
تاثیرات تماشای تلویزیون در کودکان
مزایای تلویزیون
از مزایای تلویزیون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- پرکردن اوقات فراغت
تلویزیون به دلیل داشتن تصاویررنگارنگ و موسیقی‌های جذاب، کودکان را از همان ماه‌های اولیه‌ی زندگی جذب و زمان زیادی آن‌ها را سرگرم میکند.
2- اجتماعی شدن کودک و یادگیری تعاملات با دنیای بیرون
ازآنجایی که تلویزیون برای بچه‌ها الگوی تقلیدی دارد و شخصیت‌های برنامه‌های تلویزیونی همواره در حال تعامل هستند، کودک این تعاملات را تقلید کرده و خواهد آموخت.
3- انتقال محتوای آموزشی
برخی‌از برنامه‌های مناسب کودکان، دارای محتواهایی هستند که ذهن کودک را به چالش کشیده و به او مهارت می‌آموزند.
معایب تلویزیون برای کودک
البته که تلویزیون دارای معایبی نیز هست، که از میان آن‌ها می‌توان به موضوعات زیر اشاره کرد:
1- تاثیرات منفی محتوای نامناسب
محتوای نامناسبی مثل محتواهای دارای مخاطب بزرگسال، بر کودک تاثیر منفی خواهد داشت، به این صورت که تماشای برنامه‌های بزرگسالان از جمله سریال‌ها و فیلم‌ها، موجب افزایش کنجکاوی و خودبیگانگی در کودکان می‌شود.
2-اختلالات فعالیت و کم تحرکی
تماشای تلویزیون نیازمند نشستن کودک و توجه به صفحه‌ی نمایشگر است. درنتیجه‌ی نشستن‌های طولانی مدت مقابل تلویزیون بچه‌ها به کم‌تحرکی عادت می‌کنند. همچنین نگاه کردن طولانی مدت کودکان به صفحه‌ی نمایشگر‍ِ تلویزیون می‌تواند موجب آسیب به بینایی کودک شود. در راستای کنترل آسیب‌های وارده به کودکان لازم است تا زمان استفاده‌ی کودکان از تلویزیون و فاصله‌ی آن‌ها از صفحه‌ی نمایش را به شکل مناسبی مدیریت کرد.
3-کاهش اعتماد به‌نفس
این اتفاق در نتیجه ی مقایسه‌ی بی‌جا و باور زندگی اسلایسی، که عموما به دلیل باورپذیری کودکان در مقابل تبلیغات و برنامه‌های تلویزیونی است؛ رخ می‌دهد.
۴- رواج خشونت
ازآنجایی که دربرخی از برنامه‌های تلویزیونی، صحنه‌های بزرگنمایی شده یا نشانگر خشونت وجود دارند، تماشای این برنامه‌ها ممکن است موجب الگو برداری ناصحیح کودکان شود.
۵- کاهش خلاقیت کودک
تلویزیون وسیله‌ای یکطرفه است، یعنی کودک در حین استفاده از آن وارد تعامل با افراد نشده و صرفا در مقابل سیلی از محتوای از قبل آماده شده قرار می‌گیرد. این عدم وجود تعامل در درازمدت موجب بازماندن کودک در انجام تعاملات می‌شود.
همچنین کودکی که زمان زیادی را صرف دیدن تلویزیون میکند، زمان کمتری را صرف کتاب‌خواندن، سرگرم کردن خود یا انجام بازی‌های فعال‌تر خواهد کرد. این کودک هرزمان که حس بی حوصلگی کند، با استفاده از یک دکمه تلویزیون را روشن کرده و از خلاقیت خود برای ساخت بازی‌های خودساخته و خلاقانه استفاده نمی‌کند. این رفتار موجب سرکوب شدن خلاقیت کودک می‌گردد.
استفاده بهینه از تلویزیون
１- کنترل محتوا
مهم‌ترین موضوع در استفاده‌ی کودکان از تلویزیون که والدین نباید آن را فراموش کنند؛ کنترل صحیح محتوا است. تحقیقات نشان داده که حدود30 درصد از کودکان تمایل به تماشای محتوای تلویزیونی مناسب بزرگسالان را دارند و از آنجا که تماشای برنامه‌های بزرگسالان بدون کنترل محتوا می‌تواند تاثیر زیادی بر جنبه‌های اجتماعی، روانی و فیزیکی کودکان داشته باشد؛ نیاز به کنترل برنامه‌های تلویزیونی تماشا شده توسط کودکان کاملا مشهود است.
برای اطلاع از نحوه انتخاب محتوای مناسب کودک ، از مقاله لینک شده استفاده کنید.
２- کنترل زمان استفاده
همانطور که می‌دانید “استفاده‌ی کم از هرچیزی دارو و استفاده‌ی زیادی آن سم است!” باید گفت استفاده‌ی به اندازه از تلویزیون می‌تواند موجب پرورش کودک شود؛ ولی استفاده‌ی زیاد از آن، موجب معایب تلویزیون برای کودک و به خصوص تاثیر منفی بر رشد او خواهد شد. درنتیجه به یاد داشته باشید که زمان استفاده‌ی کودکتان از برنامه‌های تلویزیونی را محدود کنید.
３- کنترل‌های فیزیکی
فرزند شما ممکن است حین استفاده از تلویزیون، درحالت ناصحیح بدنی یا نزدیک به تلویزیون بشیند. این امر در درازمدت موجب مشکلات اسکلتی-عضلانی یا بینایی می‌شود و بریا جلوگیزی از معایب تلویزیون برای کودک، نحوه استفاده فیزیکی از آن باید مدیریت گردد.
４- تلویزیون تنها سرگرمی کودکِ شما نباشد.
پیشنهاد می‌شود که تلویزیون را به عنوان تنها سرگرمی مورد استفاده ی فرزندتان برای اوقات فراغتش در نظر نگیرید و از برنامه‌های تفریحی متفاوت تری هم استفاده کنید.
５- الگو باشید.
اگر فرزند شما درخانه‌ای زندگی کند که تلویزیون هرگز خاموش نمی‌شود؛ قطعا به وجود آن و دیدن تمام برنامه‌ها، فارغ از تناسب محتوای آن‌ها با سن خود، عادت خواهد کرد. پس به یاد داشته باشید که سبک زندگی شما به فرزندتان نیز منتقل خواهد شد.
کلام آخر
تلویزیون همانند دیگر رسانه‌های جمعی، نه وسیله‌ایست که صرفا موجب افزایش توانمندی‌ها و آموزش کودک شود و نه هیولایی یک چشم است که با ورود به زندگی بچه‌ها، آن را از بین ببرد. بلکه یک ابزار است که استفاده از آن مشروط به کنترل صحیح و الگوی مصرف درست، موجب حفظ و بعضا پیشرفت مهارت‌های کودک می‌گردد. و این شما هستید که به عنوان والدینِ کودک، با اتخاذ الگوی تربیتی صحیح، تاثیرات استفاده‌ی فرزند خود از تلویزیون را مدیریت می‌کنید.
نظر شما درباره‌ی تلویزیون دیدن کودکان چیست؟ فرزند شما روزانه چند دقیقه یا ساعت به تماشای تلویزیون می‌نشیند؟
