روش‌های بازی درمانی اوتیسم کودک
در مقاله پیشین نورولند، “اوتیسم چیست؟ کودک اوتیسم را درک کن!” به بررسی علائم و روش‌های تشخیص اوتیسم کودک پرداختیم. نورولند تصمیم گرفته تا ضمن معرفی جایگاه بازی در درمان اوتیسم در این مطلب با 7 بازی ساده به کنترل علائم اوتیسم و تقویت مهارت‌های کودکان دارای این اختلال بپردازیم. پس اگر کودک اوتیسمی دارید، خواندن این مقاله را از دست ندهید.
جایگاه بازی در کنترل و درمان اوتیسم کودک
بازی برای تشخیص اوتیسم و بازی برای درمان اوتیسم راهی مفید برای تقویت مهارت‌های دیداری، حرکتی، توجه، لامسه و بویایی کودکان مبتلا به اوتیسم است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. اختلال طیف اوتیسم یا ASD اصطلاحی است که شامل حالات مختلف رفتاری عصبی مانند ADHD، اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی، ناتوانی ذهنی و غیره می‌شود. این مسائل می‌تواند بر توانایی کودک در برقراری ارتباط تاثیر بگذارد و همچنین در رفتارهای اجتماعی آن‌ها مشکل ایجاد کند.
کودکان مختلف، شدت و درجات مختلفی از علائم اوتیسم را دارند. بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم از هوش منطقی بسیار بالایی برخوردار هستند. در حالی که برخی دیگر ممکن است با کارهای ساده‌ای مانند لباس پوشیدن یا غذا خوردن نیز با چالش مواجه باشند. اغلب این کودکان نیازهای عاطفی بیشتری دارند. داشتن فرزند با ASD می‌تواند تا حدی خسته کننده باشد، اما این وظیفه شما به عنوان والدین است که قدم‌هایی را برای کمک به فرزند خود برای بهبود شرایط او بردارید.
كودكان مبتلا به ASD كمتر از طريق آموزش معمول مانند خواندن و نوشتن ياد مي‌گيرند. آن‌ها فعالیت‌هایی را ترجیح می‌دهند که حواس‌شان را تحریک کند. هنر، صنایع دستی، بازی، اسباب بازی و مواردی از این دست می‌تواند جزو عواملی باشد تا ضمن آرام کردن آن‌ها، به کاهش اضطراب و استرس و تقویت توجه‌شان کمک می‌کند. بازی می‌تواند به آن‌ها در توسعه مهارت‌های حرکتی، زبانی و اجتماعی کمک کند.
الف-بازی‌های فیزیکی برای درمان اوتیسم
7 بازی ساده برای درمان اوتیسم
در این قسمت چند فعالیت سرگرم کننده برای کودکان مبتلا به اوتیسم ارائه شده است:
1. آبرنگ مکعب‌های یخی
این فعالیت جالب کودک شما را به چالش می‌کشد و او را شیفته خود می‌کند. این بازی برای تقویت مهارت‌های دیداری، تشخیص و تمایز و همچنین مهارت‌های حرکتی مفید است.
مواد لازم:
- قالب یخ
- رنگ‌های غیر سمی
- چوب بستنی
- کاغذ A4
- آب
- فویل آلومینیومی
چطور انجامش بدهیم؟
رنگ‌های مختلفی را در آب مخلوط کرده و آن‌ها را در بخش‌های مختلف از قالب یخ بریزید. چوب بستنی را در هر بخش قرار دهید و از فویل آلومینیومی برای نگه داشتن آن‌ها استفاده کنید. بعد از اینکه معکب‌های یخی شکل گرفتند اجازه دهید فرزندانتان از آن‌ها برای رنگ آمیزی روی تکه‌های کاغذ استفاده کنند.
2. لمس اشیاء
این یک فعالیت حسی است که می‌تواند در درک و ادغام تجربیات حسی به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند.
مواد لازم:
- سینی
- دکمه
- مهره
- نوارهای کاغذی
- برنج یا گندم پخته نشده
- حبوبات
چطور انجامش بدهیم؟
همه اشیاء را در یک سینی گسترده مخلوط کنید. بگذارید کودک شما فقط تفریح کند، بهم بریزد و مرتب کند. می‌توانید با ایجاد بخش‌هایی در سینی که فقط شامل یک نوع شی است سطح دشواری را افزایش داده یا آن‌ها را بر اساس رنگ، شکل، اندازه و غیره مرتب کنید.
3. قلمروی بویایی
بویایی یکی دیگر از تجربیات حسی مهم است که در این بازی قصد تقویت آن را داریم.
مواد لازم:
- جعبه پلاستیکی کوچک
- نوارهای کاغذ
- عطرهای مختلفی مانند زنجبیل، لیمو، گل و غیره. (همچنین می‌توانید از لیموترش و اسطوخودوس استفاده کنید زیرا می‌توانند آرامش بخش باشند.)
چطور انجامش بدهیم؟
مواد معطر را درون نوارهای کاغذی مختلف به طور جداگانه مخلوط کنید تا بوی آن‌ها منتقل شود. سپس تمام نوارها را با هم مخلوط کرده، درون یک جعبه قرار دهید و از کودک خود بخواهید آن‌ها را تنها بر اساس بو دسته بندی کند.
4. مجسمه‌سازی با گِل یا خمیر
قالب گیری سفالی یا خمیر بازی یک راه عالی برای تقویت مهارت‌های حرکتی، تخیل و درک کودک شما است.
مواد لازم:
- گِل یا خمیر بازی
چطور انجامش بدهیم؟
کودک را پشت یک میز یا روی زمین بنشانید و خاک رس یا خمیر بازی را به او بدهید. احساس تغییر شکل رس یا خمیر به هنگام جابجایی او را خوشحال و شگفت‌زده می‌کند. می‌توانید تعدادی قالب خمیر بازی نیز تهیه کنید و در او به تهیه اشکال مختلف کمک کنید.
5. برج یخی اسباب‌بازی
حس شیرین جستجو و اکتشاف و تقویت مهارت حرکتی و عواطف کودک را با این بازی تجربه کنید.
مواد لازم:
- اسباب بازی و هر شی ریز دیگر
- قالب یخ
- آب
چطور انجامش بدهیم؟
آب را درون قالب‌های یخ بریزید تا کمی از آن پر شود. اشیائی را در آن قرار دهید و باز هم روی آن آب بریزید و دورن فریزر قرار دهید تا یخ بزند. برای جذاب‌تر کردن بازی می‌توانید به جای قالب یخ از یک ظرف بزرگ استفاده کنید، کمی آب و اشیا را داخل آن بریزید و اجازه دهید یخ بزند و باز هم کمی آب و اشیا در آن قرار دهید. این روند را تکرار کنید تا معدن یخی شما ایجاد شود. حالا کودک می‌توانند با ریختن آب یا نمک بر روی برج یخی؛ مرحله به مرحله اشیا را پیدا کند.
6. ساخت شکل
این یک فعالیت شگفت انگیز است که تقارن و اشکال را به کودکان خردسال مبتلا به ASD یاد می‌دهد.
مواد لازم:
- تعدادی چوب بستنی
- نشانگرهای رنگی مختلف
چطور انجامش بدهیم؟
هر بار دو چوب بستنی را در کنار یکدیگر نگه دارید و از کودک خواهید یک شکل ساده (مثل دایره) روی هر دوی آن‌ها بکشید. طوریکه هنگام جدا کردن چوب بستنی‌ها از هم، شکل به دو قسمت تقسیم شود. اجازه دهید تا هر اندازه که می‌خواهد این کار را تکرار کند. سپس چوب بستنی‌ها را با هم مخلوط کرده و از کودک بخواهید جفت‌هایی که باید با هم ترکیب شوند تا شکل مناسب ساخته شود را پیدا کند.
7. تطبیق کارت‌ها
این یک بازی شگفت انگیز است که مهارت فرزند شما در جمع آوری اطلاعات و تحصیل را بهبود می‌بخشد.
مواد لازم:
- گیره لباس
- کارت‌های مختلف با عکس از گل، میوه، حروف و غیره
- تکه‌های کاغذ
چطور انجامش بدهیم؟
نام تصویر هر کارت را بر روی کاغذ جداگانه‌ای بنویسید. هر تکه‌های کاغذ را به یک گیره‌ی لباس بچسبانید. سپس چند کارت را روی میز قرار دهید و از کودک خود بخواهید گیره‌های لباس را بر روی کارتی که با آن مطابقت دارد قرار دهد.
8. یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم
بازی چشم در چشم یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم است. البته که برای تشخیص اوتیسم نمی‌توان تنها به یک بازی بسنده کرد. اما با اجرای این بازی تا حدی می‌توانید از توانایی کودک خود باخبر شوید. در این بازی دو نفر برای مدتی چشم در چشم هم نگاه می‌کنند و اولین کسی که بخندد، بازنده است.
ب-بازی‌های دیجیتالی برای درمان اوتیسم
آیا بازی دیجیتالی برای کودکان اوتیسمی می تواند مفید باشد؟
مقالات مختلفی در وبسایت نورولند پیرامون اوتیسم و راه‌های تشخیص آن ارائه شده است. در این مقاله به ارائه مطالبی پیرامون بازی رایانه ای برای کودکان اوتیسمی خواهیم پرداخت.
“کودکان مبتلا به اوتیسم تقریباً دو برابر بیشتر از کودکان عادی، وقت خود را صرف بازی‌های دیجیتال می‌کنند.” این یک آگاهی بسیار جذاب است. جالب است بدانید که بسیاری از ویژگی‌های بازی‌های دیجیتال از جمله نقش‌ها و اهدافِ از پیش تعریف شده و تکرارپذیری بین مراحل، به خوبی با صفات اوتیسم مانند مشکلات اجتماعی و ترجیح به روزمرگی و تکرارپذیری همخوانی دارد.
طی سال‌های گذشته، چندین مطالعه آزمایشی نتایج امیدوارکننده‌ای را در مورد بازی‌هایی که برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم طراحی شده است نشان می‌دهد. این بازی‌ها ممکن است طیف وسیعی از توانایی‌ها از جمله تعادل، توجه و کنترل نگاه را بهبود بخشند.
در اواسط دهه 2000 تاناکا روانشناس شناختی با ساخت مجموعه‌ای از هفت بازی کوچک با هدف کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم در تشخیص چهره و تفسیر عبارات کمک کرد. او و همکارانش معتقد بودند که اگر می‌خواهید مداخله‌ای مؤثر باشد، بهتر است آن را به بازی تبدیل کنید. بهتر است مداخلات و روند درمان برای بچه‌ها سرگرم کننده باشد تا تاثیر خوبی بگذارد.
اثربخشی بازی‌های رایانه‌ای برای کودکان اوتیسمی
دسترسی روزافزون فناوری به واقعیت افزوده و مجازی بدان معنی است كه محققان می‌توانند حتی رفتارهای پیچیده اجتماعی را از طریق بازی آموزش دهند. به عنوان مثال این سیستم‌ها می‌توانند انواع تعامل مانند هرآنچه ممکن است در یک جلسه درمانی رفتاری اتفاق بیفتد، شبیه سازی کنند. برای مثال در بازی “Bob’s Fish Shop” که یک بازی واقعیت مجازی است، بازیکنان با تعامل با صاحب یک فروشگاه حیوانات خانگی، پاسخ به سؤالات وی، تفسیر حرکات او و دنبال کردن نگاهش برای ایجاد مهارت‌های توجه مشترک از یک آکواریوم محافظت می‌کنند.
بازی نینجا در 29 کودک و نوجوان مبتلا به اوتیسم آزمایش شد که هفته‌ای سه بار به مدت شش هفته به آزمایشگاه آمدند تا یک ساعت بازی را انجام دهند. طبق گزارش این تیم بازیکنانی که بیشترین پیشرفت را در این بازی داشته‌اند نیز بیشترین پیشرفت را در تعادل خود نشان دادند.
برای اکثر بازی‌های ویدئویی اوتیسم در دست توسعه، نتایج مطالعات تاکنون فقط شواهد غیرمستقیم یا ذهنی برای اثربخشی بازی‌ها ارائه می‌دهد. با این وجود، خبر خوب برای توسعه دهندگان بازی‌های شناختی این است که برای اولین بار سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) یک بازی ویدیویی را برای استفاده درمانی تایید کرد. این بازی که با نام EndeavorRx از سوی شرکت Akili منتشر شده است با هدف کمک به کودکان دارای اختلال ADHD توسعه یافته است. تصمیم مهم سازمان غذا و داروی آمریکا بعد از 7 سال مطالعه بر روی 600 کودک بین 8 تا 12 سال دارای اختلال ADHD انجام شد و اکنون به پزشکان اجازه می‌دهد این بازی شناختی را به عنوان یک ابزار درمانی معرفی و تجویز کنند. هر چند که این بازی به عنوان یک جایگزین برای درمان اختلال ADHD شناخته نمی‌شود. بر اساس مطالعات انجام شده روی این بازی یک سوم کودکانی که یک ماه این بازی شناختی را انجام دادند در کارکردهای شناختی عملکرد بهتری داشتند.
معایب بازی رایانه ای برای کودکان اوتیسمی
باید در نظر داشت که بازی‌های دیجیتالی ممکن است زیان‌ده نیز باشند. بعضی از شرکت‌ها سعی دارند تا با ارائه محصول خود به عنوان یک برنامه آموزشی و نه یک بازی، این عوارض را کاهش دهند. سرعت بازی و زمان پاداش باید به دقت محاسبه و پیاده سازی شود تا کودکان درگیر شوند اما معتاد نه! پیش آمده که گاهی تاثیر این بازی‌ها به گونه‌ای بوده که کودک اوتیسمی آنقدر نگران بازی شده که از خواب می‌پرد تا به انجام آن بپردازد.
در هر صورت وسوسه‌ی ماندن در دنیای مجازی ممکن است مخصوصاً برای مبتلایان به اوتیسم شدید باشد. مطالعات نشان می‌دهد بزرگسالان مبتلا به اوتیسم نسبت به همسالان معمولی خود در استفاده اجباری از بازی‌های ویدیویی بسیار مستعدتر هستند.
چند نمونه بازی رایانه ای برای کودکان اوتیسمی
در اولین بازی برای اوتیسم 42 کودک مبتلا به اوتیسم که 20 ساعت در این بازی‌ها بازی می‌کردند در تشخیص چهره‌های صورت و انجام کارهای مرتبط بهتر شدند. افراد مبتلا به اوتیسم اغلب در کنترل توجه خود مشکل دارند. به عنوان مثال، ناگهان نگاه خود را به سمت یک جسم جدید منتقل می‌کنند. بدیهی است که این امر به طور گسترده در روابط متقابل اجتماعی تاثیر می‌گذارد. چرا که اگر چشمان شما در زمان اشتباه به مکان اشتباه بپرد، ممکن است نشانه‌های ظریف اجتماعی را از دست بدهید.
تیم تاناکا سه بازی برای تقویت توانایی کودک در کنترل حرکات چشم ایجاد کرده است. در نسخه دیجیتالی یک بازی کلاسیک، بازیکنان بازی “Mole Whack” باید حیوانات کارتونی را با یک نگاه پیدا و دنبال کنند. با پیشرفت بازیکنان در طول بازی حیوانات سریع‌تر حرکت می‌کنند و از جهات مختلف بیرون می‌آیند و خواستار حرکات سریع‌تر و انعطاف پذیر چشم می شوند. در بازی دیگر، “Shroom Digger” بازیکنان با خیره شدن، خانه‌های قارچی را منفجر می‌کنند و این توانایی را پیدا می‌کنند که نگاه خود را ثابت نگه دارند. و در بازی “Space Race” بازیکنان یک سفینه فضایی را از طریق یک سری دروازه‌ها هدایت می‌کنند تا بتوانند با سرعت زیاد آن‌ها را به حرکت درآورند. تاونسند می‌گوید: “ما در این بازی‌ها کنترل حرکت چشم را آموزش می‌دهیم که کنترل توجه را نتیجه می‌دهد.”
مشکلات تعادل در افراد مبتلا به اوتیسم متداول است و می‌تواند مهارت‌های روزمره کودکان مانند لباس پوشیدن را به چالش بکشد. تراورز در حال توسعه یک بازی به نام “Ninja Training” است که در آن کودکان شش حالت الهام گرفته از یوگا و تای چی را تمرین می‌کنند. شبحی از کودک و ژست و حالت او در صفحه نمایش نشان داده می‌شود. هنگامی که بخشی از بدن کودک از وضعیت صحیح خارج می‌شود، نقاط قرمز روشن می‌شوند و بازخورد سریعی نشان داده می‌شود. اگر کودک ژست و حالات مشخص شده را برای چند ثانیه‌ی مشخص نگه دارد، صحنه جدیدی از پس زمینه – یک درخت یا قله کوه – ظاهر می‌شود. بازیکن با نگه داشتن حالت‌ها برای مدت زمان طولانی‌تر به سطوح بالاتر نینجا می‌رود.
منبع: وبسایت parenting
کلام پایانی
کودکان اوتیسم، بسیار حساس هستند و در تربیت آن‌ها باید دقت بیشتری کرد. نحوه برخورد با کودکان اوتیسم می‌تواند آینده‌ی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. به همین خاطر این مقاله را جمع‌آوری کردیم تا شما بتوانید با کودک اوتیسمی خود به درستی رفتار کرده و با بازی او را به سمت بهبود و کنترل علائم بیماری‌اش هدایت کنید. امیدواریم که این مطلب مورد استقبال شما واقع شده باشد و خوشحال می‌شویم که با نظرات خود هم به ما و هم به دیگر والدینی که این مطلب را می‌خوانند، کمک کنید.
